Рабочая программа по родному языку в 1-4 классах

Министерство Просвещения Российской Федерации
Министерство образования и науки Республики Башкортостан
Отдел образования Администрации МР Зианчуринский район
МОБУ СОШ с.Абзаново
РАССМОТРЕНО

СОГЛАСОВАНО

УТВЕРЖДЕНО

Руководитель ШМО начальных
классов

Заместитель директора по УВР

Директор МОБУ СОШ с.Абзаново

________________________

Валиева З.С.

Бикбулатова Г.А. « 31 » _____ 2023 г.
Протокол № 1 от «31 » августа 2023 г.

Булатасова С.А.
Приказ № 144 от « 31 » августа 2023 г.

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА
по родному (башкирскому) языку для 1-4 классов
учителя начальных классов
Карабаевой Ямили Галимовны
на 2023-2027 годы

с.Абзаново, 2023 г.

Аңлатма яҙыу

Милли мҽктҽптең
1-4 кластары ҿсҿн башҡорт теленҽн эш программаһы дҿйҿм белем биреүҙең дҽүлҽт
стандарттарына нигеҙлҽнеп, белем йҿкмҽткеһен заман талаптарына тура килтереп яңыртыу, уның сифаттарын һҽм
һҿҙҿмтҽлҽрен күтҽреү бурыстарын хҽл итеү маҡсатын ҡуя . Эш программаһы түбҽндҽге федераль һҽм республика
закондары талаптарына ярашлы тҿҙҿлдҿ:
-« Рҽсҽй Федерацияһының «Мҽғариф тураһында» Законы,29.12.2012 ,№273-Ф3
-«Башланғыс белем биреүҙең Федераль дҽүлҽт белем биреү стандартын раҫлау һҽм эшкҽ ашырыу тураһында» РФның Фҽн һҽм мҽғариф министрлығы приказы. №373.06.10.2009.
-Башҡортостан Республикаһының 2013 йылдың 1 июлендҽге 696-з һанлы «Башҡортостан Республикаһының
Мҽғарифы тураһында»законы .
-Рҽсҽй Федерацияһы мҽғариф һҽм фҽн Министрлығының 2014 йылдың 31 мартындағы 253-сҿ һанлы “ Белем биреү
учреждениеларында ҡулланыу ҿсҿн тҽҡдим ителгҽн дҽреслектҽрҙе раҫлау тураһында”ғы ҡарары. “2014 йылдың 31
мартында Рҽсҽй Федерацияһы мҽғариф һҽм фҽн Министрлығы раҫланған федераль дҽреслектҽргҽ үҙгҽрештҽр
индереү тураһындағы” 2015 йылдың 8 июнендҽге 576- сы ҡарары.
-«Федераль базис уҡыу планын һҽм РФ-ның дҿйҿм белем биреү программаһын ғҽмҽлгҽ ашырыусы белем биреү
учреждениелары ҿсҿн ҿлгҿ уҡыу пландарын раҫлау тураһында» Рҽсҽй Федерацияһының Мҽғариф һҽм фҽн
министрлығы приказы №1312, 09.03.2004
-Программа:Мҽүлийҽрова Ҽ.Т. Яңы стандарттар буйынса дҿйҿм белем биреү мҽктҽптҽренең 1-4 кластары ҿсҿн
программа . Ҿфҿ: Китап,2021
-УМК «Мҽктҽп 2100»

Башҡорт теле программаһы «Мҽғариф тураһындагы закон»ға, Рҽсҽй Федерацияһының икенсе быуын хҿкүмҽт
стандарттарына, «Башҡортостан халыҡтары телдҽре законы», «Башҡорт мҽғарифын үҫтереү концепцияһы» һҽм
башҡа норматив документтарға таянып эшлҽнде.Рҽсҽй мҽғарифын модернизациялау концепцияһында мҽғариф
алдына ҡуйған тҿп маҡсат – баланы шҽхес итеп үҫтереү. Шул маҡсаттан сығып башҡорт телен уҡытыуҙың тҿп
мҽсьҽлҽлҽре билдҽлҽнде:
- телмҽр эшмҽкҽрлеген формалаштырыу:тыңлау, һҿйлҽү, яҙыу, уҡыу;
- тел системаһын (фонетика, лексика, орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) ҿйрҽнеү;

- башҡорт теле ғилемен ҿйрҽнгҽндҽ баланың шҽхси мҿмкинселектҽрен иҫҽпкҽ алып, уның һҽлҽтен,
эрудицияһын формалаштырыу ҿсҿн шарттар тыуҙырыу;
- тел ғилемен ҿйрҽнеү процесында универсаль уҡыу эш тҿрҙҽренҽ ҿйрҽтеү, уҡыу эшмҽкҽрлегенең тҿп
компоненттарын үҙлҽштереү (уҡыу мҽсьҽлҽһе, проблема ҡуйыу, эште планлаштырыу, ойоштороу; уҡыу
мҽсьҽлҽһен сисеү, эште баһалау, рефлексив-контроль эшмҽкҽрлек).
Башҡорт теле дҽрестҽрендҽ белем биреүҙең тҿп бурыстары:
- туған телдҽ камил һҿйлҽшеү, фекереңде еткерҽ белеү, тел һҽм телмҽр күнекмҽлҽрен тҽрҽн үҙлҽштереүгҽ
ҿлгҽшеү;
- уҡыусыларҙың тҿрлҿ эшмҽкҽрлекте (уҡыу һҽм белем алыу, хеҙмҽт, аралашыу күнекмҽлҽрен) үҙлҽштереүҙҽренҽ
ирешеү, универсаль уҡыу эш тҿрҙҽренҽ ҿйрҽтеү;
- башҡорт халҡының рухи мираҫын ҿйрҽнеүгҽ ҡыҙыҡһыныу тҽрбиҽлҽү;
- дҽреслек, ҿҫтҽмҽ материал, һүҙлектҽр, белешмҽ ҽҙҽбиҽт менҽн эш итеү күнекмҽлҽрен камиллаштырыу;
- башҡорт телен башҡа фҽндҽр буйынса белем алыу сараһы булараҡ ҡулланырға ҽҙерлҽү;
- уҡыусыларҙың логик фекерлҽү һҽлҽттҽрен үҫтереү.
Башҡорт теленҽ ҿйрҽтеү программаһының тҿп принциптары
1. Һҽр баланың шҽхси үҙсҽнлектҽрен иҫҽпкҽ алыу.
Икенсе быуын хҿкүмҽт стандарттарының талаптарына ярашлы шҽхси, предмет һҽм метапредмет ҿлкҽһендҽге
үҫеште тҿрлҿ кимҽлдҽге эштҽр менҽн тҽьмин итеү.
2. Фҽнни – теоретик белем биреү.
Телде ҿйрҽнеүҙе тҿп фҽнни-теоретик тҿшҿнсҽлҽрҙе үҙлҽштереүгҽ нигеҙлҽнеп ҡороу.
3. Һҽр баланы тҿрлҿ яҡлап ҿҙлҿкһҿҙ үҫтереү.
4. Ҽсҽ телен заманса аралашыу ҡоралы итеп ҡулланыу.
5. Баланың психик һҽм физик һаулығын һаҡлау
Предметтың үҙҽнселектҽре.
Мҽктҽп практикаһында белем алыуға ынтылыш, ҡыҙыҡһыныу уятыусы һҽм этҽргес кҿс, эске мотив булып дҽрестҽ
проблемалы уҡытыу тора. Ҡуйылған уҡыу проблемаһы ярҙамында дҽрестҽ ҿйрҽнелергҽ тейеш булған темаға теге
йҽки был күренешкҽ, хҽл-ваҡиғаға ҡарата тыуҙырылған ҡыҙыҡһыныу – баланы ҡуйылған проблеманы хҽл итеү
юлдарын, ысулдарын эҙлҽүгҽ, тикшеренеү эшен тормошҡа ашырыуға – үҙ аллы белем алыуға юл аса. Бала белеменҽ,
тҽжрибҽһенҽ таянып, был эшкҽ тотонорға баҙнат итҽ. Баланың инициативаһын, ынтылыш күрһҽтеүен маҡтап,
психологик атмосфера тыуҙырыу тейешле күргҽҙмҽ ҽсбаптар менҽн тҽьмин ителергҽ тейеш.
Дҽрестҽ махсус рҽүештҽ тейешле ситуация, “интеллектуаль конфликт” (коллизия) тыуҙырыу баланы уйларға
мҽжбүр итҽ. Был осраҡта уҡыусы ҽлегҽ тиклем алған белеменең етерлек булмауын аңларға тейеш, күрһҽтелгҽн
проблеманы ҽлегҽ белеп етмҽүен тҿшҿнҿп, үҙенең бурыстарын күҙаллай. Баланың аңында был мҽсьҽлҽне тормошҡа

ашырыу ысулдары тҿҫмҿрлҽнҽ башлай. Был йүнҽлештҽ эш 1-2 кластарҙа уҡытыусының ҡатнашлығын талап итһҽ, 3-4
кластарҙа балаға үҙаллылыҡ биреү мҿһим шарт булып тора.
Уҡыусы дҽрестҽ тыңлаусы ғына түгел, киреһенсҽ, фекерлҽүсе, эҙлҽүсе, белем алыусы ла. Ул дҽрестҽ уҡытыусы
менҽн тиң ҡатнашырға һҽм эшлҽргҽ тейеш. Беренсе класта белем алыу бер аҙ уйын формаһында алып барыла.
Дҽрестҽрҙҽ ҽкиҽттҽн килгҽн шҽхестҽр, Отҡор исемле зат, Бикҽ менҽн Булат кеүек балалар, уларҙың атаһы ҡатнаша.
Атай кеше телдең серҙҽрен күрергҽ ярҙамлаша, балаларына проблема ҡуя, кескҽйҙҽр уйлана, ҽҙерлҽнҽ, эҙлҽнҽ,
хаталана. Уларға ҡушылып уҡыусылар ҙа эҙлҽнҽ, хаталарын тҿҙҽтҽ, телебеҙҙең серҙҽренҽ тҿшҿнҽ. Бында моделдҽр,
схемалар ярҙамға килҽ. Уҡыусылар телмҽр берҽмектҽрен ишетеп, күреп, хатта тотоп ҡарай, аныҡ, конкрет һиҙемлҽй,
ҽкренлҽп тҿшҿнсҽлҽр менҽн эш итергҽ ҿйрҽнҽ. Һҿҙҿмтҽлҽ фекере баҫҡыслап күтҽрелҽ, ғилми уҡытыуға нигеҙ һалына
башлай.
“Ҽлифба” осоронда баланыы уҡырға һҽм яҙырға ҿйрҽтеү күҙҙҽ тотола. Лҽкин эш бының менҽн генҽ сиклҽнмҽй.
Тҽүге кҿндҽн үк бала ҽсҽ теленең серҙҽрен уҡытыусы менҽн бергҽ аса башлай. Эш барыышында уҡыусыға телебеҙҙең
үҙенҽ генҽ хас сифаттары күрһҽтелҽ: һүҙҙҽ ҿндҽрҙең оҡшашлығы, һүҙҙҽрҙең ҡалын йҽки нҽҙек ҿндҽрҙҽн тороуы,
һҿйлҽмдең үҙенсҽлекле ҡоролоуы, һүҙҙҽ баҫымдың да үҙенсҽ тҿнҿүе күҙҽтелҽ. Килҽһе кластарҙа ошо үҙенсҽлектҽрҙе
баланың телмҽренҽ күсереү күҙҙҽ тотола.
Телде аралашыу, кешелҽр менҽн хеҙмҽттҽшлек итеү, мҿнҽсҽбҽт ҡороу ҡоралы итеп күҙаллап ҿйрҽтеү мҿһим.
Йҽмғиҽттҽ баланың шҽхес булараҡ үҙ урыны, рухи һҽм материаль байлыҡтарға эйҽ булырға булышлыҡ иткҽн
шҿғҿлҿ, эш урынында бер йүнҽлештҽ хеҙмҽттҽшлек иткҽн, рухи донъяһына ауаздаш дуҫ-иштҽре булырға тейеш.
Шулай тҿрлҿ ерлектҽ уның уй-фекере менҽн килешеп бҿтмҽгҽн, тҽнҡит күҙлеген белдергҽн кешелҽр менҽн эш итҽ
белеү, уларҙы ихтирам итеп таныу, улар менҽн дҿрҿҫ мҿнҽсҽбҽт ҡороу, мҽҙҽниҽтле аралашыу серҙҽренҽ ҿйрҽнеү ҙур
ҽһҽмиҽткҽ эйҽ. Был йҽһҽттҽн “Ҽлифба”, “Ҽсҽ теле” фҽндҽренең йҿкмҽткеһе һҽм технологияһы ла айырым
үҙенсҽлектҽргҽ эйҽ. Юғарыла ҽйтелгҽндҽр дҿйҿм мҽғариф алдына ҡуйылған тҿп маҡсаттарҙы ҡыҙыл һыҙыҡ ҿҫтҿнҽ
ала.
Беренсе класҡа килгҽн алты-ете йҽшлек баланың һҿйлҽшеүгҽ дҽрте ҙур. Уның ошо телҽген иҫҽпкҽ алып, фекерен,
телмҽрен үҫтереү ҿсҿн тейешле шарттар тыуҙырыу мҿһим. Бер партала ултырған ике уҡыусы үҙ-ара һҿйлҽшергҽ,
фекер алышырға тейеш. Уҡыусы үҙ уцын тартынмай ҽйтеп бирһен ҿсҿн шарттар булдырыла. Бала уҡытыусыға ла
һорау ҡуйырға баҙнат итергҽ тейеш. Уҡыған текстың йҿкмҽткеһен аңлағас, ул был ҽҫҽр буйынса иптҽшенҽ һорауҙар
бирҽ башлай. Һорай белеү, һорау ҡуя белеү, үҙең белмҽгҽнде асыҡларға баҙнат итеү юғары баһалана.
Икешҽр, дүртҽр-бишҽр уҡыусы тҿркҿмдҽргҽ бүленеп эшлҽгҽндҽ, бала һорау бирергҽ, фекерен үҙенсҽ ҽйтергҽ һҽм
яҡларға, кешенең ҽйткҽнен иғтибар менҽн тыңлап, уны баһаларға ҽкренлҽп ҿйрҽнҽ башлай. Ул уй-фекерен аныҡ итеп
ҽйтергҽ кҽрҽклеген тҿшҿнҽ, иптҽштҽренҽ лҽ иғтибарлы була бара. Тҽүге осорҙа баланың телен асыуҙы үҙ-ара
һҿйлҽшеүгҽ (диалогҡа) ҡорғанда, артабан эҙмҽ-эҙлекле ҽйтеп биреүгҽ (монологҡа) күсеү ҡарала. Телмҽрҙе аралашыу

ҡоралына, фекереңде аныҡ ҽйтеп бирҽ белеү сараһына ҽүерелдереү алымдары кластан класҡа ҡатмарлана бара.
Ғҿмүмҽн, программала телмҽр үҫтереүгҽ ҙур урын бирелҽ.
Уҡыу предметының уҡыу планындағы урыны
Абзан урта дҿйҿм белем биреү мҽктҽбенең “Уҡыу планы”на ярашлы башҡорт грамотаһына һҽм башҡорт теленҽ
ҿйрҽтеү 1-4-се кластарҙа бҿтҽһе 314сҽғҽт:1-се класта 88 сҽғҽт(грамотаға ҿйрҽтеү:22аҙна х 4 сҽғҽт,башҡорт
теле:11аҙна х 2сҽғҽт); 2-4-се кластарҙа 2-ҽр сҽғҽт( 34аҙна х 2сҽғҽт) иҫҽбенҽ бойомға ашырыла.
Уҡыу предметын үҙлҽштереүҙең планлаштырылған һҿҙҿмтҽлҽре
Шҽхси үҫеш кимҽле. Баланы шҽхес итеп үҫтереү, кешелек сифаттарын тҽрбиҽлҽү. Уны үҙ аллы үҫешкҽ,
камиллашыу оҫталығына ҿйрҽтеү. Һҿҙҿмтҽлҽ уҡымышлы, үҙ еренең, иленең, халҡының ҡиммҽттҽренҽ тҿшҿнгҽн, уны
һанлаған һҽм һаҡлаған, яҡлаған социум итеп формалаштырыуға нигеҙ һалыу.
Метапредмет кимҽле. Универсаль эш тҿрҙҽренҽ ҿйрҽтеү: танып белеү, ойоштороу һҽм коммуникатив
эшмҽкҽрлек, йҽғни баланы үҙ аллы уҡырға, белем алырға ҿйрҽтеү.
Танып белеү эшмҽкҽрлеге тейешле мҽғлүмҽтте эҙлҽп табыу һҽм анализлауҙы, проблемаларҙы хҽл итеү
юлдарын эҙлҽүҙе һҽм ҡулланыуҙы тҽьмин итҽ.
Шҽхси эшмҽкҽрлек – баланы уҡымышлы һҽм аңлы шҽхес итеп үҫтереү. Эшмҽкҽрлекте уның тормош һҽм
кешелеклелек ҡиммҽттҽрен, ҽхлаҡи һҽм мораль нормаларҙы аңлап ҡабул итеүен, ҽйлҽнҽ – тирҽлҽге күренештҽргҽ
һҽм ваҡиғаларға шҽхси ҡарашын формалаштырыуға йүнҽлтеү.
Ойоштороу эшмҽкҽрлеге танып белеү процесы менҽн идара итеүҙе күҙ уңында тота: эшмҽкҽрлекте күҙаллау,
планлаштырыу, башҡарыу, тикшереү, үҙгҽрештҽр индереү һҽм баһалауҙы үҙ эсенҽ ала.
Аралашыу эшмҽкҽрлеге белем алыу процесында аралашырға ҿйрҽнеүҙе ойоштороуға йүнҽлтелгҽн. Ул башҡа
кешелҽрҙе тыңлай белеү һҽм аңлауҙы, мҽғлүмҽтте теүҽл тапшырыуҙы үҙ эсенҽ ала.
Предмет үҙлҽштереү кимҽле. Уҡыу предметын ҿйрҽнеүҙҽ яңы белем үҙлҽштереү, уны эшкҽртеү һҽм ҡулланыу
ҿлкҽһендҽ тейешле тҽжрибҽ туплау.
1-се класта уҡыу йылы аҙағына ҡарата планлаштырылған һҿҙҿмтҽлҽр:
Шҽхсиүҫеш кимҽле
-уҡыусы статусын ҡабул итергҽ,уҡыу эшмҽкҽрлегенҽ ҿйрҽнергҽ.
-тыуған илгҽ,ергҽ,яҡын кешелҽргҽ һҿйҿү тҽрбиҽлҽргҽ.
-эшлҽгҽн эштҽр ҿсҿн яуаплылыҡ тойорға.
-һау-сҽлҽмҽт йҽшҽйеш булдырырға.

Предмет үҙлҽштереү кимҽле
- тел берҽмектҽрен айыра белергҽ;
- һүҙ, һүҙбҽйлҽнеш, һҿйлҽмде график тамға ярҙамында тамғаларға;
- уҡырға (минутына 25-40 һүҙ)
- хҽрефтҽрҙе дҿрҿҫ каллиграфия менҽн яҙырға,бер-береһе менҽн дҿрҿҫ тоташтырырға;
- 3-4,5-6 хҽрефтҽн торган ябай һүҙҙҽрҙе грамоталы яҙырга;
- һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылыш ҡағиҙҽлҽрен (ҙур хҽреф,кеше исем-фамилиялары,хайуан ҡушаматтары)
-һүҙ башында –уы-үе, я,ю,е,ѐ хҽрефтҽре,йҽ,йо,йү,йы,йҿ ҡушымсалары) белергҽ.
Метапредмет кимҽле
- уҡытыусыны тыңларға, уның ҽйткҽнен ишетергҽ;
- ҿндҽрҙе ҽйтергҽ,тыңларға, сагыштырырға, анализларға;
- уҡытыусыға һорау бирергҽ, белешмҽ алырға;
- 2-шҽрлҽп, тҿркҿмлҽп эшлҽргҽ;
- һҿйлҽшеүҙҽ ҡатнашырға, үҙ фекерен ҽйтергҽ,кешенекен тыңларға;
- дҽрес темаһына ярашлы уҡыу мҽсьҽлҽһен ҡуйырға,уны тикшереп сисеү эшендҽ ҽүҙем ҡатнашырға;
- график һыҙмаларҙы танырға,тҿҙҿргҽ,уҡырға;
- уҡыу һҽм яҙыуҙы мҽғлүмҽт,белем алыу сараһы итеп ҡулланырға.
2-се кластауҡыу йылы аҙағына ҡарата планлаштырылған һҿҙҿмтҽлҽр :
Шҽхси үҫеш кимҽле
-телдең һҽм телмҽрҙең кешелҽр тормошондағы ҽһҽмиҽтен аңлау;
-тексты эмоциональ ҡабул итеү, үҙеңдең хис-тойғоларың менҽн бүлешеү;
-кешелҽрҙең хис-тойғоларын аңлау, уртаҡлашыу, бүлешеү;
-башҡа кешелҽрҙең яҙма һҽм һҿйлҽү телмҽренҽ иғтибар итеү (интонация, темп, тон, һүҙҙҽр һҽм тыныш билдҽлҽренең
ҡулланылышы ).
Метапредмет кимҽле
Ойоштороу эшмҽкҽрлеге:
-уҡытыусы ярҙамында эшмҽкҽрлек маҡсатын билдҽлҽү; планлаштырыу;
-һҿҙҿмтҽне һҽм белемде үҙлҽштереү кимҽлен күҙаллау;
-дҽрестҽ эш барышын һҿйлҽп аңлатып барыу;

-дҽреслек материалы менҽн эшлҽү барышында фекер, фараз менҽн уртаҡлашыу;
-уҡытыусы тҽҡдим иткҽн план буйынса эшлҽү;
-коллектив тҿҙҿлгҽн план буйынса эшлҽү;
-тикшереү; тҿҙҽтмҽлҽр индереү; баһалау.
Танып белеү эшмҽкҽрлеге:
-дҽреслектең, һүҙлектҽрҙең, белешмҽлҽрҙец айышына тҿшҿнҿү (йҿкмҽткеһе,шартлы билдҽлҽре);
-дҽреслектҽн, текстан, таблицаларҙан, схемаларҙан, иллюстрацияларҙанһорауға яуап табыу;
-күмҽклҽп йҽки үҙ аллы башҡарған эш буйынса һығымта яһай белеү;
-ҙур булмаған текстың йҿкмҽткеһен һҿйлҽү;
-бер тҿрлҿ информацияны икенсе тҿрлҿ формаға үҙгҽртеү.
Аралашыу эшмҽкҽрлеге:
-үҙеңдең фекереңде телдҽн һҽм яҙма рҽүештҽ формалаштырыу;
-кешенең телмҽрен тыңлау һҽм аңлау, телмҽрҙең темаһын, терҽк һүҙҙҽренбилдҽлҽү;
-тексты тасуири уҡыу һҽм йҿкмҽткеһен һҿйлҽү;
-уҡытыусы һҽм класташтар менҽн берлектҽ тҽртип ҡағиҙҽлҽре һҽм уларҙыүтҽү, аралашыу тураһында килешеү;
-парлап, тҿркҿмлҽп эшлҽргҽ ҿйрҽнеү, тҿрлҿ ролдҽр үтҽү (башҡарыусы йҽкилидер).
Предмет үҙлҽштереү кимҽле
-уҡытыусы йҽки уҡыусыларҙың һҿйлҽгҽн тексын ишетеп ҡабул итеү;
-тексты һҿйлҽмдҽр теҙмҽһенҽн айыра белеү;бҿтҿн һүҙҙҽр менҽн аңлы, дҿрҿҫ, тасуири уҡыу;
-текстың исемен (атамаһын) аңлау, текста исем һайлап алыу йҽки ҡушыу;
-тексты ҿлҿштҽргҽ бүлеү, һҽр бүлеккҽ исем ҡушыу (план тҿҙҿү);
-ентекле йҽки һайланған ҿлҿштҿң йҿкмҽткеһен һҿйлҽү;
-тексты ентекле һҿйлҽй белеү;
-ҡыҫҡа хикҽйҽ тҿҙҿү;
-һүҙҙең ҿндҽрен дҿрҿҫ атау, һүҙҙе ижеккҽ бүлеү, ҿндҽр һҽм хҽрефтҽр һанынбилдҽлҽү, дҿрҿҫ баҫым ҡуйыу, баҫымлы һҽм
баҫымһыҙ ижектҽрҙе табыу,телдҽн ҿн-хҽреф анализы яһау;һҿйлҽм аҙағында тейешле тыныш билдҽлҽрен ҡуйыу;
-баҫма тексты дҿрҿҫ итеп күсереп яҙыу, яҙылғанды ҿлгҿ менҽн сағыштырыптикшереү;
-һүҙҙҽрҙе һҽм ҙур булмаған һҿйлҽмдҽрҙе, 30-40 һүҙҙҽн торған тексты диктантитеп яҙыу;
-һүҙҙҽрҙең ауыр яҙылышлы урындарын күреү һҽм дҿрҿҫ яҙыу;

-һҿйлҽмде, кешенең исемен һҽм фамилияһын, географик атамаларҙы, хайуанҡушаматтарын баш хҽреф менҽн яҙыу; нҽҙеклек
(ь) һҽм ҡалынлыҡ (ъ)билдҽлҽрен, йҽ, йҿ, йү, йе, йо, йы ҡушымсаларын дҿрҿҫ яҙыу;
-ҿйрҽнелгҽн ҡағиҙҽлҽргҽ хаталарҙы табып тҿҙҽтеү;
-тамырҙаш һүҙҙҽрзең тамырын табыу, ялғауҙарҙы айыра белеү һҽм билдҽлҽү;
-һүҙҙҽргҽ һорау ҡуйыу; кем? нимҽ? һорауына яуап биреүсе һүҙҙҽрҙе күреү, һҿйлҽмдҽ кем йҽки нимҽ тураһында һүҙ барыуын
асыҡлау;
-бирелгҽн һүҙҙҽрҙҽн йҽки тема буйынса һҿйлҽмдҽр тҿҙҿү;
-картина йҽки бирелгҽн тема буйынса ҙур булмаған текст теҙеү, уҡытыусы ярҙамында 4-5 һҿйлҽмдҽн торған тексты
дҽфтҽргҽ яҙыу.
3-сҿ класта уҡыу йылы аҙағына ҡарата планлаштырылған һҿҙҿмтҽлҽр :
Шҽхси үҫеш кимҽле
- үҙ аллы эш итергҽ, белем алыу процесына етди һҽм яуаплы ҡарарға;
- атай-ҽсҽйгҽ, тиҫтерҙҽренҽ, уҡытыусыларға, яҡындарына, мҽктҽп хеҙмҽткҽрҙҽренҽ иғтибарлы һҽм ихтирамлы
булырға;
- мҽктҽп йыһаздарына, уҡыу ҽсбҽптҽренҽ һаҡсыл булырға;
- тыуған илде яратырға, ерҙе, телде һаҡларға;
- һаулыҡты нығытырға;
- ҡунаҡта, кинола йҽки экскурсияла һҽм башҡа йҽмҽғҽт урындарында ҽҙҽпле булырға, файҙалы ял итергҽ;
- кеше менҽн аралашыу этикетын үҙлҽштерергҽ.
Метапредмет кимҽле
Ойоштороу эшмҽкҽрлеге:
дҽрестең темаһын һҽм маҡсатын үҙ аллы билдҽлҽү;
проблеманы хҽл итеү планын тҿҙҿү, план буйынса эшлҽү, эшеңде план менҽн сағыштырыу, кҽрҽк саҡта тҿҙҽтмҽлҽр
индереү;
үҙ – үҙеңҽ контроллек итеү һҽм баһа биреүҙе тормошҡа ашырыу.
Танып белеү эшмҽкҽрлеге:
текст мҽғлүмҽтенең тҿрлҿ тҿрҙҽрен уҡыу (текстың үҙен, текстан һуңғы атамаларҙы, ҿҫтҽмҽ таблицаларҙы,
схемаларҙы);
уҡыуҙың тҿрлҿ тҿрҙҽрен ҡулланыу;

мҽғлүмҽтте бер тҿрҙҽн икенсе тҿргҽ ҽйлҽндереү;
һүҙлектҽр, белешмҽлҽр менҽн ҡулланыу;
анализ һҽм синтез эшлҽү;
фекерлҽү һҽм хикҽйҽлҽү тибындағы текст тҿҙҿү.
Аралашыу эшмҽкҽрлеге:
диалог һҽм монолог телмҽр тҿрҙҽре менҽн ҡуллана алыу;
үҙ фекереңде ҽйтҽ һҽм иҫбатлай алыу;
бер фекергҽ килеү һҽм уртаҡ эшмҽкҽрлек тураһында килешеү, план тҿҙҿү;
аңлашылмаған мҽсьҽлҽлҽр буйынса һорауҙар биреү;
парлап һҽм тҿркҿмлҽп эшлҽү барышында аралашыу;
йҽштҽштҽрең менҽн үҙ – ара мҿнҽсҽбҽттҽр, бҽхҽсле ситуацияларҙың сиселешен хҽл итеү.
Предмет үҙлҽштереү кимҽле
- һүҙҙҽрҙең ҿн моделенҽ ярашлы һүҙ уйлап табырға;
- һүҙҙең ҿлҿштҽрен (тамыр һҽм ялғау, яһаусы ялғау һҽм яһалма һүҙ) айырырға;
- тамырҙаш һүҙҙҽрҙе танырға,уларҙы башҡа оҡшаш һүҙҙҽрҙҽн айырырға;
- тартынҡы һҽм һуҙынҡы ҿндҽр һҽм хҽрефтҽр, парлы-парһыҙ, яңғырау-һаңғырау, сонор тартынҡы ҿндҽр,
сиратлашып килеүсе тартынҡылар тураһында һҿйлҽп бирергҽ;
- һүҙгҽ фонетик анализ яһарға;
- ҡушма һүҙҙҽрҙе танырға, уларҙың дҿрҿҫ яҙылышын аңлата белергҽ;
- үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽрҙе танырға һҽм уларға дҿрҿҫ ялғау ҡуша белергҽ;
- һүҙ тҿркҿмдҽрен ( атамаһын, билдҽһен, хҽрҽкҽтен белдергҽн һҽм ярҙамсы һүҙҙҽрҙе) таба белергҽ;
- һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽрен айыра белергҽ;
- сюжетлы һүрҽт, һорауҙар, терҽк һүҙҙҽр ярҙамында хикҽйҽ, ҽкиҽт ижад итергҽ.
4-се класта уҡыу йылы аҙағына ҡарата планлаштырылған һҿҙҿмтҽлҽр :
Шҽхси үҫеш кимҽле
- белем алыуҙың мҿһимлеген, үҫеш ҿсҿн кҽрҽклеген аңлау;
- белем алыу ҿсҿн тҿрлҿ сығанаҡтар ҡулланыу;
- телмҽр мҽҙҽниҽтен камиллаштырыуға ынтылыштың үҫеүе;

- башҡа халыҡтар мҽҙҽниҽтенҽ толерантлы мҿнҽсҽбҽт булдырыу.
Метапредмет кимҽле
Ойоштороу эшмҽкҽрлеге:
- дҽрестең темаһын һҽм маҡсатын үҙ аллы билдҽлҽү;
- проблеманы хҽл итеү планын тҿҙҿү, план буйынса эшлҽү, эшеңде план менҽн сағыштырыу, кҽрҽк саҡта тҿҙҽтмҽлҽр
индереү;
- үҙ – үҙеңҽ контроллек итеү һҽм баһа биреүҙе тормошҡа ашырыу.
Танып белеү эшмҽкҽрлеге:
- текст мҽғлүмҽтенең тҿрлҿ тҿрҙҽрен уҡыу (тексты, текстан һуңғы атамаларҙы, ҿҫтҽмҽ таблицаларҙы, схемаларҙы);
- уҡыуҙың тҿрлҿ тҿрҙҽрен ҡулланыу;
- мҽғлүмҽтте бер тҿрҙҽн икенсе тҿргҽ ҽйлҽндереү;
- һүҙлектҽр, белешмҽлҽр менҽн ҡулланыу;
- анализ һҽм синтез эшлҽү;
- фекерлҽү һҽм хикҽйҽлҽү тибындағы текст тҿҙҿү.
Аралашыу эшмҽкҽрлеге:
- диалог һҽм монолог телмҽр тҿрҙҽре менҽн ҡуллана алыу;
- үҙ фекереңде ҽйтҽ һҽм иҫбатлай алыу;
- бер фекергҽ килеү һҽм уртаҡ эшмҽкҽрлек тураһында килешеү, план тҿҙҿү;
- аңлашылмаған мҽсьҽлҽлҽр буйынса һорауҙар биреү;
- парлап һҽм тҿркҿмлҽп эшлҽү барышында аралашыу;
- йҽштҽштҽрең менҽн үҙ – ара мҿнҽсҽбҽттҽр, бҽхҽсле ситуацияларҙың сиселешен хҽл итеү.
Предмет үҙлҽштереү кимҽле
- башҡорт теленең орфограммалары тураһында белемдҽрҙе системаға һалыу, тыныш билдҽлҽрен дҿрҿҫ ҡуйып,
хатаһыҙ күсереп яҙыу, тҿрлҿ тикшереү эштҽрен үтҽргҽ ҿйрҽнеү;
- һүҙ, һүҙбҽйлҽнеш һҽм һҿйлҽмдең оҡшаш һҽм айырмалы яҡтарын белеү;
- ябай һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ яһау;һүҙ тҿркҿмдҽренҽ морфологик анализ яһау;
- бҽйлҽнешле текст тҿҙҿү;хикҽйҽлҽү тибындағы ентекле изложение яҙыу;
- телмҽр этикетын үҙлҽштереү һҽм ғҽмҽлдҽ ҡулланыу.

Башҡорт теле предметының йҿкмҽткеһе.
Грамотаға ҿйрҽтеү.
Ҽлифба.
№п/п

Бүлектең атамаһы
Ҽлифбаға тиклемге осор

Сҽғҽттҽр
һаны
16

Уҡыусылар эшмҽкҽрлегенең тҿп тҿрҙҽре

Предмет һҽм һүҙ. Предмет һҽм һүҙ тҿшҿнсҽлҽрен
сағыштырыу. Предметтың атамаһын, хҽрҽкҽтен,
билдҽһен белдергҽн һүҙҙҽр, уларҙың график
һыҙмаһы.Һүҙбҽйлҽнеш тҿҙҿү.

Тыңлау, күҙҽтеү, сағыштырыу, предмет тураһында мҽғлүмҽт алыу
ысулдарын асыу.Алгоритм тҿҙҿү, һығымта яһау
Диалогта ҡатнашыу
Һүҙҙҽрҙе тамғалау
График һыҙмалар тҿшҿрҿү, һыҙыу.

Һүҙбҽйлҽнеш. Һҿйлҽм.
Һүҙбҽйлҽнеш тҿҙҿү, уны график һыҙмала күрһҽтеү.
Һҿйлҽм тураһында тҿшҿнсҽ. Һҿйлҽмдең башы, аҙағы,
аҙағындағыы тыныш билдҽлҽре .
Һүҙ. Ярҙамсы һүҙҙҽр. Һҽм, менҽн, ғына-ҡына, генҽкенҽ ярҙамсы һүҙҙҽре. Уларҙың һҿйлҽмдҽге
функцияһы, график тамғалау.

Һүҙбҽйлҽнеш тҿҙҿү, уны график һыҙмала күрһҽтеү.. Һҿйлҽмдең
башы, аҙағы, аҙағындағыы тыныш билдҽлҽре (нҿктҽ, һорау, ҿндҽү).
Һҿйлҽмде киңҽйтеү, тулыландырыу. Һҿйлҽм һыҙмаһы, һҿйлҽмгҽ һүҙ
ҿҫтҽү тамғаһы.
Тыңлау, күҙҽтеү, сағыштырыу, һүҙ тураһында мҽғлүмҽт алыу
ысулдарын асыу.Алгоритм тҿҙҿү, һығымта яһау
Диалогта ҡатнашыу.Һүҙҙҽрҙе тамғалау
График һыҙмалар тҿшҿрҿү, һыҙыу

Һуҙынҡы, тартынҡы ҿндҽр. Ижек.Баҫым.Һүҙҙе
тыңлау. Уның һҽр ҿнҿн тауыш ярҙамында айырып
ҽйтеү. Ҿндҽрҙең урынын билдҽлҽү. Һүҙҙең ҿн моделен
тҿҙҿү. Бирелгҽн график һыҙмаға ярашлы һүҙҙҽр
уйлау.Тартынҡы һҽм һуҙынҡы ҿндҽрҙе айырыу,
уларҙы график тамғалау. Һүҙҙең ҿн моделен тҿҙҿү.
Һүҙҙе ижеккҽ бүлеү ысулдары.

Һүҙҙҽр йыйыу, уларға ижек ҿҫтҽү. Башҡорт теленең сингармонизм
законы. Һүҙҙең ҿн моделен тҿҙҿү, транскрипцияһын яҙыу. Ҿн –
хҽрефтҽрҙе сағыштырыу. Һүҙгҽ анализ яһау Парлап эшлҽү.
Тартынҡыларҙы яңғырау һҽм һаңғырау ҿндҽргҽ тҿркҿмлҽү, уларҙы
график тамғалау.Һүҙҙең ҿн моделен тҿҙҿү, бирелгҽн ҿн моделенҽ
һүҙҙҽр табыу. Баҫым тураһында тҿшҿнсҽ. Баҫымдың һүҙҙең аҙаҡҡы
ижегенҽ тҿшҿүе. Башҡорт телмҽре музыкаль һҽм яғымлы.

Ҿндҽргҽ характеристика биреү
Һығымта яһау яһау.Уҡыу, яҙыу
Һүҙҙең ҿн моделен һыҙыу
Күсереп яҙыу.Хикҽйҽ тҿҙҿү
Ҽңгҽмҽ ҡороу Предметтың атамаһын, хҽрҽкҽтен, билдҽһен белдергҽн
һҽм ярҙамсы һүҙҙҽр. Уларҙың телмҽрҙҽге ҽһҽмиҽте. Һүҙҙҽрҙе
мҽғҽнҽһе буйынса тҿркҿмдҽргҽ бүлеү. Ярҙамсы һүҙҙҽрҙең айырым
яҙылыуы.Һүҙҙҽрҙе тҿркҿмлҽү.
Проблеманы хҽл итеү

Ҽлифба осоро
5

Ҿндҽр менҽн танышыу, уларҙы тамғалау. Ҿндҿ
хҽреф менҽн тамғалау. Хҽрефте дҿрҿҫ каллиграфия
менҽн дҽфтҽргҽ яҙыу.
Ҙур хҽреф. Кеше исем-фамилияһында, һҿйлҽм
башында, хайуан ҡушаматтарында, ер-һыу
атамаларында.Башҡорт теленең сингармонизм
законы. Ҡалын һҽм нҽҙек һүҙҙҽр.Орфограмма.

Башҡорт теле предметының йҿкмҽткеһе
1-cе класс(22сҽғҽт)
№п/п

Бүлектең атамаһы
Алфавит. Хҽреф һҽм ҿн.
Алфавитта хҽрефтҽр һаны, тҽртибе. Уның
ҡулланылыш ҿлкҽлҽре Хҽрефтҽрҙең аталышы. Хҽреф
ҿндҽң тамғаһы

Сҽғҽттҽр
һаны
2

Уҡыусылар эшмҽкҽрлегенең тҿп тҿрҙҽре
Ҿндҽрҙең ҽйтелеше, артикуляцияһы. Һуҙынҡы – тартынҡы, ҡалын –
нҽҙек һуҙынҡы, яңғырау – һаңғырау тартынҡы булыуын билдҽлҽү.
Һүҙҙең график һыҙмаһы. Күҙҽтеү
Проблеманы хҽл итеү
Тҿркҿмлҽп эшлҽү

Нҽҙек һҽм ҡалын һүҙҙҽр. Ижек. Ҙур хҽреф.Һүҙҙҽрҙе
тел законына ярашлы тҿркҿмлҽү. Һүҙҙе ижеккҽ бүлеү.
Бер, ике, ҿс ижекле һүҙҙҽр. Кеше исем –
фамилияларының, хайуан ҡушаматтарының, ер – һыу
атамаларының яҙылышы.

Эҙлҽнеү.Һүҙҙҽргҽ анализ һҽм классификация яһау.Шиғыр, хикҽйҽ
ижад итеү. Бирелгҽн тексҡа оҡшатып үҙеңдекен тҿҙҿү. Сюжетлы
һүрҽт ҡулланыу ҿсҿн бирелгҽн һүҙҙҽр ярҙамында телдҽн хикҽйҽ ижад
итеү. Һүҙҙе юлдан юлға күсереү. Ҡуш тартынҡылы һүҙҙе ижеккҽ
бүлеү. Һүҙгҽ ижек ҿҫтҽү.

Һҿйлҽм.Хҽбҽр, һорау, ҿндҽү һҿйлҽм. Һҿйлҽм
аҙағындағы тыныш билдҽлҽре.

Тыңлау, уҡыу, яҙыу.Үҙ аллы эш. Һҿйлҽмде дҿрҿҫ интонация менҽн
уҡыу. Һҿйлҽмде киңҽйтеү.

Һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы. Башҡорт теленең
сингармонизм законы. Э хҽрефенең һүҙ башында
ғына яҙылыуы. Йҽ, йҿ, йү, йе (һүҙ уртаһы), йо, йы
ҡушымсалары менҽн һүҙҙҽр йыйыу, уларҙы яҙып
ҿйрҽнеү.
Е, е, ю, я хҽрефтҽре үҙлҽштергҽн һүҙҙҽрҙең башында,
уртаһында, аҙағында. Рус теленҽн үҙлҽштерелгҽн
һүҙҙҽрҙҽ е, е, ю, я хҽрефтҽренең функцияһы.

Һүҙҙҽр йыйыу, уларға ижек ҿҫтҽү. Башҡорт теленең сингармонизм
законы. Э хҽрефенең һүҙ башында ғына яҙылыуы Йҽ, йҿ, йү, йе (һүҙ
уртаһы), йо, йы ҡушымсалары менҽн һүҙҙҽр йыйыу, уларҙы яҙып
ҿйрҽнеү.Е, е, ю, я хҽрефтҽрен үҙлҽштергҽн һүҙҙҽрҙең башында,
уртаһында, аҙағында яҙып ҿйрҽнеү. Һүҙҙең ҿн моделен тҿҙҿү,
транскрипцияһын яҙыу. Ҿн – хҽрефтҽрҙе сағыштырыу. Һүҙгҽ анализ
яһау
Парлап эшлҽү.

Һүҙ тҿркҿмдҽре.Предметтың атамаһын, хҽрҽкҽтен,
билдҽһен белдергҽн һҽм ярҙамсы һүҙҙҽр. Уларҙың
телмҽрҙҽге ҽһҽмиҽте. Һүҙҙҽрҙе мҽғҽнҽһе буйынса
тҿркҿмдҽргҽ бүлеү. Ярҙамсы һүҙҙҽрҙең айырым
яҙылыуы.

2-cе класс(68 сҽғҽт)
№п/п

Бүлектең атамаһы

Сҽғҽттҽр

Уҡыусылар эшмҽкҽрлегенең тҿп тҿрҙҽре

Ҙур хҽрефҘурхҽреф. Һҿйлҽмбашы. Кешеисемшҽрифҽте. Хайуанҡушаматтары. Ер-һыуатамалары.
Диалог. Монолог
ҺҿйлҽмҺҿйлҽм,
һүҙбҽйлҽнеш,
һүҙ
(уларҙыңоҡшашлығы,
айырмаһы).
Һҿйлҽмдеҽйтеүмаҡсаты.
Һҿйлҽмдҽинтонация.
Хҽбҽрһҿйлҽм.
Ҿндҽүһҿйлҽм.
Һорауһҿйлҽм.
Һҿйлҽмдеңбашкиҫҽктҽре. Эйҽ, хҽбҽр. Эйҽрсҽнкиҫҽктҽр.

һаны
10

Проблеманы хҽл итеү.Тҿркҿмлҽп эшлҽү.
Дҿрҿҫяҙылышҡағиҙҽлҽренҿйрҽнеүһҽмғҽмҽлиҡулланыу.
Икекешенеңһҿйлҽшеүендиалогформаһындаяҙыу.
Тыңлау, уҡыу, яҙыу.Үҙ аллы эш. Һҿйлҽмде дҿрҿҫ интонация менҽн
уҡыу. Һҿйлҽмде киңҽйтеү .Аралашыуэтикеты (сҽлҽмбиреү,
хушлашыу, ғҽфүүтенеү, рҽхҽмҽтбелдереү, үтенесменҽнҿндҽшеү).

Һүҙҙҽрҙеңдҿрҿҫяҙылышы:
Дҿрҿҫяҙылышҡағиҙҽлҽренҿйрҽнеүһҽмғҽмҽлиҡулланыу.
Ҙурхҽреф.
Һҿйлҽмбашы.
Кешеисем-шҽрифҽте.
Хайуанҡушаматтары.
Ер-һыуатамалары.
Диалог.
МонологУ-ү, о-ҿ, э, ыхҽрефлеһүҙҙҽр. Йҽ, йҿ, йү,
йеһҽмйо,
йыҡушымсалыһүҙҙҽр.
Икеҿндҿбелдергҽнхҽрефлеһүҙҙҽр. Һүҙбашындавхҽрефе.

Тыңлау, уҡыу, яҙыу.Үҙ аллы эш. Һҿйлҽмде дҿрҿҫ интонация менҽн
уҡыу. Һҿйлҽмде киңҽйтеү. Башҡорт теленең сингармонизм законы.
Э хҽрефенең һүҙ башында ғына яҙылыуы Йҽ, йҿ, йү, йе (һүҙ уртаһы),
йо, йы ҡушымсалары менҽн һүҙҙҽр йыйыу, уларҙы яҙып ҿйрҽнеү.Е, е,
ю, я хҽрефтҽрен үҙлҽштергҽн һүҙҙҽрҙең башында, уртаһында,
аҙағында яҙып ҿйрҽнеү.

Һүҙтҿркҿмдҽре
Предметатамаһы.
Предметхҽрҽкҽтенбелдергҽнһүҙҙҽр.
Предметбилдҽһенбелдергҽнһүҙҙҽр.
Ярҙамсыһүҙҙҽр.
Уларҙыңайырымторғандамҽғҽнҽаңлатмауы.

Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Графиктамғалар:
һүҙҙҽрараһындаараҡалдырыу,
юлданюлғакүсереүтамғаһы (дефис), ҡыҙылюл (абзац).

Предметтың атамаһын, хҽрҽкҽтен, билдҽһен белдергҽн һҽм ярҙамсы
һүҙҙҽр. Уларҙың телмҽрҙҽге ҽһҽмиҽте. Һүҙҙҽрҙе мҽғҽнҽһе буйынса
тҿркҿмдҽргҽ бүлеү. Ярҙамсы һүҙҙҽрҙең айырым яҙылыуы.
Һүҙҙҽрҙе тҿркҿмлҽү
Проблеманы хҽл итеү
Үҙаллыбелемалыуоҫталығынаҿйрҽнеү.
Уҡыуэшмҽкҽрлеге
(маҡсаттыкүҙаллау,
уҡыуматералынаҡыҙыҡһыныу,
эштепланлаштырыу, уҡыумҽсьҽлҽһе, эҙлҽнеүэше, рефлексия,
контроль). Уҡыудиалогы. Аралашыумҽҙҽниҽте.

3-сҿ класс(68 сҽғҽт)
№п/п

Бүлектең атамаһы

Сҽғҽттҽр
һаны

Уҡыусылар эшмҽкҽрлегенең тҿп тҿрҙҽре

Ҡабатлау Ниҙҽр иҫемдҽ? Нимҽлҽрҙе онотҡанмын?
Һҿйлҽм аҙағында тыныш билдҽлҽре.

Баш хҽреф Кешенең исем-фамилиялары.Хайуан
ҡушаматтары. Ҽҙҽби ҽҫҽр, китап исемдҽре. Ер-һыу
атамалары .Гҽзит-журналдар, телерадио
тапшырыуҙары исемдҽре.
Һуҙынҡы һҽм тартынҡы ҿндҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы
Башҡорт теленең тҿп законы.
Сит телдҽрҙҽн үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽр Сит телдҽрҙҽн
үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы. Рус теленҽн
үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽргҽ ялғау ҡушыу үҙенсҽлектҽре.

Һүҙ составы Һүҙ составы

Һүҙҙҽрҙе күҙҽтеү, сағыштырыу, һығымта яһау.
Һүҙҙҽрҙең моделен тҿҙҿү.
Һүҙҙе үҙгҽртеү, яңы һүҙ яһау.

Күҙҽтеү, һығымта яһау
Һүҙҙҽргҽ дҿрҿҫ ялғау ҡушыу
Фекер алышыу, һығымта яһау Грамоталы күсереп яҙыу. Ҡуш
тартынҡылы һүҙҙҽрҙе дҿрҿҫ яҙыу күнекмҽлҽре алыу.
Һүҙҙҽрҙе күҙҽтеү, сағыштырыу, һығымта яһау.
Фекер алышыу.
Һүҙҙҽрҙең моделен тҿҙҿү.
Һүҙҙҽрҙе дҿрҿҫ яҙыу.

3
4

8
6

( тамыры һҽм ялғауҙары). Тамырҙаш һүҙҙҽр. Уларҙың
тамыры. Һүҙъяһалыш.

Ялғауҙарҙың дҿрҿҫ яҙылышы Яһаусы ( суффикс),
үҙгҽртеүсе ялғауҙар. Ялғауҙарҙың дҿрҿҫ яҙылышы.
Ялғауҙарҙың ҡушылып яҙылыуы. Ялғау ҡушҡанда бер иш
ҡуш тартынҡы барлыҡҡа килеүе.

Ҡушма һүҙҙҽр

Ҡушма һүҙҙҽр. Ҡушылып яҙылыусы ҡушма һүҙҙҽр.
Ҡабатлау йҽки ишлҽү юлы менҽн яһалған ҡушма һүҙҙҽр.
Уларҙың һыҙыҡса аша яҙылышы. Һүҙ составы буйынса
анализ.

Һҿйлҽм.

Һүҙҙҽрҙе, һүҙбҽйлҽнештҽрҙе, һҿйлҽмдҽрҙе
айырыу. Һҿйлҽмде һүҙбҽйлҽнештҽргҽ тарҡатыу. Һҿйлҽмдҽ
һүҙҙҽр тҽртибен үҙлҽштереү. Хҽбҽр, һорау һҽм ҿндҽү
һҿйлҽмдҽр. Һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽре.
Һҿйлҽмдең тиң киҫҽктҽре. Һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ.

Йҽйге каникул хҽтирҽлҽре менҽн уртаҡлашыу. Тулы фонетик анализ
яһау тҽртибен үҙлҽштереү. Үҙ аллы эшлҽргҽ һҽм иптҽштҽреңдең эшер
тикшерергҽ ҿйрҽнеү. Һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышын аңлата белеү.
Ярҙамсы һүҙҙҽрҙе танып белергҽ ҿйрҽнеү.
Проблеманы хҽл итеү.Тҿркҿмлҽп эшлҽү.
Дҿрҿҫяҙылышҡағиҙҽлҽренҿйрҽнеүһҽмғҽмҽлиҡулланыу.
Икекешенеңһҿйлҽшеүендиалогформаһындаяҙыу.
Тҿркҿмдҽрҙҽ килешеп эшлҽү Тамыр һүҙҙҽрҙҽге о-ҿ, ы-е хҽрефтҽренең
ялғау ҡушҡанда ла һаҡланыуы. Хҽреф – ҿн таблицаһын тҿҙҿү.
Үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽрҙең ҡулланышын күҙҽтеү.Фекер алышыу
Һүҙҙҽрҙең моделен тҿҙҿү.
Үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽрҙең тҿп законға буйһонмауын
күҙҽтеү.Нҽҙеклек билдҽһенҽ бҿткҽн һүҙҙҽрҙҽ ялғауҙарҙың яҙылышы.

Телмҽрҙе һҿйлҽмдҽргҽ айырыу
Һҿйлҽмдҽге һүҙҙҽр бҽйлҽнешен билдҽлҽү.Дҿрҿҫ яҙыу. Һҿйлҽм
маҡсатына ҡарап, һҿйлҽмдҽрҙе ҿс тҿргҽ айырыу: хҽбҽр, һорау һҽм ҿндҽү
һҿйлҽмдҽр. Һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽрен табыу. Һҿйлҽмдең тиң
киҫҽктҽрере араһында ҿтҿр ҡуйыу. Һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ яһау.

ТекстТексты логик яҡтан тамамланған ҿлҿштҽргҽ бүлеү.

Уларға исем ҡушыу. Абзац. Ҡыҙыл юл. Бҽлҽкҽй күлҽмле
хикҽйҽлҽр ( текст) ижад итеү. Тексҡа ҡарата дүрт-биш
һҿйлҽмдҽн торған мажаралы хикҽйҽ йҽки ҽкиҽт тҿҙҿү.

Телмҽрҙе һҿйлҽмдҽргҽ айырыу
Һҿйлҽмдҽге һүҙҙҽр бҽйлҽнешен билдҽлҽү.Дҿрҿҫ яҙыуМонолог,
диалог тҿҙҿү.Ижад итеү.Үҙ эшеңде планлаштырыу, план буйынса
эшлҽү, контроль .Ҽҙер йҽки коллектив тҿҙҿогҽн план буйынса текст
тҿҙҿү. Тҽҡдим ителгҽн текст буйынса ҿйрҽтеү изложениеһы (50-60 һүҙ)
яҙыу. Хикҽйҽ йҽки ҿйрҽтеү иншаһы яҙыу(65-70 һүҙ). Ҽкиҽт тҿҙҿү.

4-cе класс(68 сҽғҽт)
№п/п

Бүлектең атамаһы

Сҽғҽттҽр
һаны
4

1.Фонетика. Һүҙьяһалыш.
Ҿн һҽм хҽреф. Ижек, баҫым. Һуҙынҡы һҽм тартынҡы
ҿндҽрТамыр һҽм ялғау. Тамырҙаш һүҙҙҽр. Яһаусы һҽм
үҙгҽртеүсе ялғауҙар. Һүҙьяһалыш. Һүҙ составы
буйынса манализ.

2.Һҿйлҽм. Һҿйлҽм. Һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн
киҫҽктҽре. Тарҡау һҽм йыйнаҡ һҿйлҽмдҽр. Һҿйлҽмдең
тиң киҫҽктҽре. Ябай һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ.

3. Морфология. Һүҙ тҿркҿмдҽре. Үҙ аллы һүҙ
тҿркҿмдҽре. Ярҙамсы һүҙҙҽр.

Исем. Уртаҡлыҡ һҽм яңғыҙлыҡ исемдҽр. Һан менҽн
үҙгҽреше. Тҿрлҿ килештҽ килгҽн исемдҽрҙең
һҿйлҽмдҽге функцияһы. Исемдҽрҙең эйҽлек заты менҽн
үҙгҽреше. Килеш менҽн үҙгҽреше. Рус теленҽн ингҽн
һүҙҙҽрҙең килеш менҽн үҙгҽреше. Яһалыш тҿрҙҽре.

Уҡыусылар эшмҽкҽрлегенең тҿп тҿрҙҽре
Йҽйге каникул хҽтирҽлҽре менҽн уртаҡлашыу. Тулы фонетик анализ
яһау тҽртибен үҙлҽштереү. Үҙ аллы эшлҽргҽ һҽм иптҽштҽреңдең эшер
тикшерергҽ ҿйрҽнеү. Һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышын аңлата белеү. Ҡуш
тартынҡылы һүҙҙҽрҙе дҿрҿҫ яҙыу күнекмҽлҽре алыу. Ярҙамсы
һүҙҙҽрҙе танып белергҽ ҿйрҽнеү.
Һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽрен таба белеү. Йыйнаҡ һҽм
тарҡау һҿйлҽмдҽр тҿҙҿү. Һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ эшлҽү.
Күҙҽтеүҙҽргҽ нигеҙлҽнеп, картина буйынса текст тҿҙҿү. Һҿйлҽмдең
тиң киҫҽктҽрен билдҽлҽй алыу, тиң киҫҽктҽр араһында ҿтҿр ҡуйып
яҙа белеү.
Морфологияның нимҽ ҿйрҽнеүен үҙлҽштереү. Тҿркҿмдҽрҙҽ килешеп
эшлҽү
Исемдҽргҽ морфологик анализ яһау. Исемдҽрҙе килеш менҽн
үҙгҽртеү күнекмҽлҽре алыу. Рус теленҽн үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽрҙе
күҙҽтеү, ялғауҙарҙы дҿрҿҫ яҙыу. Һығымта яһай белеү.

Алмаш. Алмаштарҙың тҿркҿмсҽлҽре. Зат алмаштары.
Эйҽлек заты алмаштары. Һорау һҽм күрһҽтеү
алмаштары. Алмаштарҙың килеш менҽн үҙгҽреше.
Морфологик анализ.

Алмаштарҙы таныу, табыу, һорау ҡуйыу, ниндҽй һүҙ тҿркҿмҿн
алмаштырып килеүен белеү. Һорау һҽм күрһҽтеү алмаштарын табыу,
анализлау. Ентекле һҿйлҽү һҽм ҿйрҽнелгҽн ҡағиҙҽлҽрҙе ҡулланып
грамоталы яҙыу.

Сифат. Тамыр һҽм яһалма сифаттар. Сифаттарҙың
үҙгҽреше. Тҿп һҽм шартлы сифаттар. Сифат
дҽрҽжҽлҽре. Морфологик анализ.
Рҽүеш. Рҽүештҽрҙең яһалышы. Рҽүеш тҿркҿмсҽлҽре.
Рҽүеш менҽн сифаттарҙың оҡшашлығы һҽм айырмаһы.
Морфологик анализ.

Сифат менҽн матур һүҙбҽйлҽнештҽр, һҿйлҽмдҽр, текстар тҿҙҿү.
Сифат дҽрҽжҽлҽрен белеү. Сифатҡа морфологик анализ яһарға
ҿйрҽнеү.
Рҽүеш тураһында тҿшҿнсҽ алыу, тҿркҿмсҽлҽрен сағыштырыу
нигеҙендҽ ғҽмҽли ҿйрҽнеү, телмҽрҙҽ ҡуллана белеү.

Ҡылым. Ҡылымдарҙың яһалышы. Тамыр, яһалма,
ҡушма ҡылымдар. Ҡылымдарҙың заман менҽн
үҙгҽреше. Барлыҡ һҽм юҡлыҡ формалары. Килҽсҽк
заман ҡылымының ике формаһы.. Ҡылымдың шарт
һҽм телҽк һҿйкҽлештҽре. Ҡылымға морфологик
анализ.

Ҡылымдарҙы яһалышы яғынан сағыштыра белеү, анализлау, ҿс
тҿргҽ бүлҽ белеү. Телмҽрҙҽ ҡылымдарҙың заман тҿрҙҽрен айыра
белеү, уларҙы урынлы ҡулланыу.Ҡылым һҿйкҽлештҽрен айыра
белеү. Бирелгҽн ҿлгҽ буйынса анализ яһай белеү.

Һан. Ябай һҽм ҡушма һандар. Һан тҿркҿмсҽлҽре.
Һандарҙың дҿрҿҫ яҙылышы. Һанға морфологик анализ.

4.
Лексика. Һүҙҙең лексик һҽм грамматик
мҽғҽнҽлҽре. Һүҙҙең күп мҽғҽнҽлелеге. Тура һҽм күсмҽ
мҽғҽнҽле
һүҙҙҽр.
Синонимдар.
Антонимдар.
Омонимдар. Нығынған һүҙбҽйлҽнештҽр. Уларҙы
телмҽрҙҽ ҡулланыу.

Һандарҙың телмҽрҙҽге ҽһҽмиҽтен белеү. Тҿркҿмсҽлҽре башҡарған
функциялар менҽн танышыу. Тема буйынса проект тҿҙҿү. Һанға
тулы анализ эшлҽү.
Һүҙҙҽрҙең күп мҽғҽнҽгҽ эйҽ булыуын үҙлҽштереү. Һүҙлектҽр менҽн
эшлҽргҽ ҿйрҽнеү. Күсмҽ мҽғҽнҽле һүҙҙҽрҙе урынлы ҡулланырға
ҿйрҽнеү. Нығынған һүҙбҽйлҽнештҽрҙе һҿйлҽү телмҽренҽ индереү.

5.Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Һҿйлҽм. Һүҙ тҿркҿмдҽре.
Уларҙың грамматик формалары. Үтелгҽндҽрҙе
нығытыу

Тел күренештҽрен системаға һалыу.Һҿйлҽмгҽ тулы синтаксик анализ
яһау. Һүҙ тҿркҿмдҽренҽ морфологик анализ ҿлгҿһҿн иҫтҽ ҡалдырыу.

ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРЫУ

Ҽлифба
№п/п

Бүлектең атамаһы

Сҽғҽттҽр һаны

Телмҽр үҫтереү

Тикшереү
эштҽре

Предмет һҽм һүҙ.

Һүҙбҽйлҽнеш. Һҿйлҽм

Һүҙ. Ярҙамсы һүҙҙҽр.

Һуҙынҡы, тартынҡы ҿндҽр.
Ижек.Баҫым

Ҿндҽрҙе хҽрефтҽр менҽн тамғалау

Бҿтҽһе

Башҡорт теле (1-се класс)
№п/п
1
2
3
4
5

Бүлектең атамаһы

Сҽғҽттҽр һаны

Телмҽр үҫтереү

2
4
2
8
6
22

1
1

Алфавит. Хҽреф һҽм ҿн
Нҽҙек һҽм ҡалын һүҙҙҽр. Ижек
Һҿйлҽм
Һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы
Һүҙ тҿркҿмдҽре
Бҿтҽһе

Тикшереү
эштҽре

1
1
1
3

Ҽлифба дҽрестҽренҽ календарь - тематик план
№

1
2
3
4

5
6
7
8
9
10
11

Бүлектең атамаһы
Дҽрестең темаһы
Ҽлифбаға тиклемге осор
Предмет һҽм һүҙ.
Предметтың атамаһын белдергҽн һүҙҙҽр
Предметтың хҽрҽкҽтен белдергҽн һүҙҙҽр
Предметтың билдҽһен белдергҽн һүҙҙҽр
Т.ү. Кҿҙгҿ урманда. Тыуған яҡтың тҽбиғҽте
Һүҙбҽйлҽнеш. Һҿйлҽм.
Һҿйлҽм тураһында тҿшҿнсҽ
Һҿйлҽм
Т.ү.Халыҡ ҽкиҽттҽре
Һҿйлҽмгҽ һүҙ ҿҫтҽү
Һүҙ. Ярҙамсы һүҙҙҽр.
Ярҙамсы һүҙҙҽр (һҽм, менҽн). Хайуан ҡушаматтары
Ярҙамсы һүҙҙҽр (ла-лҽ, та-тҽ, ҙа-ҙҽ) (ғына-генҽ, ҡына-кенҽ)
Һуҙынҡы, тартынҡы ҿндҽр. Ижек.Баҫым
Һүҙҙҽ нисҽ ҿн

Сҽғҽттҽр һаны
16
5
1
1
1
1
4
1
1
1
1
2
1
1
5
1

План буйынса
үткҽреү ваҡыты

5.09
6.09
7.09
11.09

12.09
13.09
14.09
18.09
19.09
20.09
21.09

Үткҽреү ваҡыты

12
13
14
15
16
17
18
19

Һуҙынҡы, тартынҡы ҿндҽр
Нҽҙек, ҡалын ҿндҽр
Нҽҙек, ҡалын ҽйтелешле һүҙҙҽр
Һаңғырау һҽм яңғырау тартынҡы ҿндҽр
Һаңғырау һҽм яңғырау тартынҡы ҿндҽр
Ҿн. Һүҙ. Ҡурай, ҡумыҙ
Баҫым. Халыҡ ижады. Йомаҡ
Тикшереү эше.Ҿн һҽм хҽреф
Ҽлифба осоро.Ҿндҽрҙе хҽрефтҽр менҽн тамғалау

1
1
1
1
1
1
1
1
72

25.09
26.09
27.09
28.09
2.10
3.10
4.10
5.10

20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46

Ҽ ҿнҿн тамғалау. Г. Юнысованың ижады менҽн танышыу.
А ҿнҿн тамғалау. А. Игебаевтың ижады менҽн танышыу
Ҽ ҽ, А а хҽрефтҽре. Умартасылыҡ
Ҿ ҿнҿн тамғалау
О ҿнҿн тамғалау
Үү хҽрефе
Үү хҽрефе. Ф. Рҽхимғолованың ижады менҽн танышыу
У у хҽрефе
У у – Ү ү хҽрефтҽре. Тыуған яҡ тҽбиғҽте
Э э (е) хҽрефе
Э э (е) хҽрефе. Халыҡ ижады. Мҽҡҽл
Ы ы хҽрефе
И и хҽрефе. Икмҽк – ил байлығы
М м хҽрефе
Н н, ң хҽрефтҽре
Н н, ң хҽрефтҽре
Л л хҽрефе. Халыҡ ижады. Тиҙҽйткес
Р р хҽрефе. Тыуған яҡтың ҡоштары
Й й хҽрефе. Халыҡ уйындары
Й й хҽрефе
К к хҽрефе
Ҡ ҡ, Ғғ хҽрефтҽре
Ҡ ҡ, Ғғ хҽрефтҽре
Ҡ ҡ, Ғғ хҽрефтҽре
Г г, К к, Ҡ ҡ, Ғғ хҽрефтҽре
Б б хҽрефе
Б б хҽрефе. Башҡортостандың райондары

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

9.10
10.10
12.10
16.10
17.10
18.10
19.10
23.10
24.10
25.10
26.10
7.11
8.11
9.11
13.11
14.11
15.11
16.11
20.11
21.11
22.11
23.11
27.11
28.11
29.11
30.11
4.12

47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83

Тикшереү эше.Һүҙҙҽр күсереп яҙыу.
П п хҽрефе
З з хҽрефе
З з хҽрефе. Халыҡ ҽкиҽте. Ике кҽзҽ
С с хҽрефе
С с хҽрефе. Солоҡсолоҡ
Ҙ ҙ хҽрефе. Ҡымыҙ.
ҫ хҽрефе
ҫ хҽрефе. Халыҡ ҽкиҽте. Ҡомһоҙ эт
Д д хҽрефе
Д д хҽрефе
Т т хҽрефе
Т т хҽрефе. Халыҡ ҽкиҽте. Тҿлкҿ менҽн торна
у – ү хҽрефтҽре. Йҽйлҽү
Ж ж хҽрефе
Ш ш хҽрефе
Ш ш хҽрефе. Халыҡ ижады. Тиҙҽйткес
В в хҽрефе. Ҿлҽсҽй кҽңҽше
В в хҽрефе
Ф ф хҽрефе
Ф ф хҽрефе. Ҿфҿ - башҡала
Я я хҽрефе
Я я хҽрефе. Халыҡ ижады. Кҿлҽмҽстҽр
Е е хҽрефе. Халыҡ мҽҡҽлдҽре
Е е хҽрефе. Йомаҡтар
Ю ю хҽрефе. Йылҡысылыҡ
Ю ю хҽрефе. Халыҡ ижады. Кҿлҽмҽс
Е е хҽрефе
Е е хҽрефе
Нҽҙек һҽм ҡалын айырыу билдҽлҽре
Нҽҙек һҽм ҡалын айырыу билдҽлҽре
Тикшереү эше. Ҿйрҽтмҽ диктант
Һ һ хҽрефе
Һ һ хҽрефе. Һҿт – файҙалы ризыҡ
Т.ү. Һабантуй
Х х хҽрефе. Тире эшкҽртеү – боронғо кҽсеп
Т.ү.Халыҡ ҽкиҽте. Эш табылды

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

5.12
6.12
7.12
11.12
12.12
13.12
14.12
18.12
19.12
20.12
21.12
25.12
26.12
27.12
28.12
9.01
10.01
11.01
15.01
16.01
17.01
18.01
22.01
23.01
24.01
25.01
29.01
30.01
31.01
1.02
5.02
6.02
7.02
8.02
19.02
20.02
21.02

84
85
86
87
88

Ц ц хҽрефе
Ч ч хҽрефе
Щ щ хҽрефе. Рус милли аштары
Алфавит
Тикшереү эше.Диктант

1
1
1
1
1

22.02
26.02
27.02
28.02
29.02

Башҡорт теленҽн календарь - тематик план
1-cе класс(20сҽғҽт)
№

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

Бүлектең атамаһы
Дҽрестең темаһы
Алфавит Хҽреф һҽм ҿн
Алфавит Хҽреф һҽм ҿн
Һуҙынҡы ҿндҽр Тартынҡы ҿндҽр
Нҽҙек һҽм ҡалын һүҙҙҽр. Ижек .Ҙур хҽреф
Нҽҙек һҽм ҡалын һүҙҙҽр. Һүҙҙе ижеккҽ бүлеү
Һүҙҙе юлдан юлға күсереү
Ҙур хҽреф. Кеше исем-фамилияларының яҙылышы
Ҙур хҽреф. Хайуан ҡушаматтары. Ер-һыу атамалары
Һҿйлҽм
Һҿйлҽм. Хҽбҽр һҿйлҽм
Һорау һҿйлҽм. Ҿндҽү һҿйлҽм
Һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы
О-ҿ хҽрефле һүҙҙҽр
У-ү хҽрефле һүҙҙҽр
Э хҽрефе һүҙ башында
Й й хҽрефе ҡайҙа һҽм ҡасан яҙыла?
Ю хҽрефе
Я хҽрефе
Һүҙ тҿркҿмдҽре
Һүҙ тҿркҿмдҽре. Предмет атамаһын белдергҽн һүҙҙҽр
Предмет билдҽһен белдергҽн һүҙҙҽр
Предмет хҽрҽкҽтен белдергҽн һүҙҙҽр
Ярҙамсы һүҙҙҽр: һҽм, менҽн
Ярҙамсы һүҙҙҽр: да-дҽ, та-тҽ, ла-лҽ, ҙа-ҙҽ, ғына-генҽ, ҡына-кенҽ

Сҽғҽттҽр һаны

2
1
1
4
1
1
1
1
2
1
1
8
1
1
1
1
1
1
6
1
1
1
1
1

План буйынса
үткҽреү ваҡыты

4.03
7.03
11.03
13.03
18.03
20.03
1.04
3.04
8.04
15.04
17.04
22.04
24.04
29.04
6.05
8.05
13.05
15.05
20.05

Үткҽреү
ваҡыты

Йыллыҡ контроль эш

22.05

ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРЫУ

Башҡорт теле (2-се класс)
Бүлектең атамаһы
№п/п
1
Ҙурхҽреф

Сҽғҽттҽр һаны Телмҽр үҫтереү
20

Тикшереү
эштҽре
2

Һҿйлҽм

Һүҙҙҽрҙеңдҿрҿҫяҙылышы

Һүҙтҿркҿмдҽре

Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау

Бҿтҽһе

Башҡорт теленҽн календарь - тематик план
2-cе класс(68 сҽғҽт)
Бүлектең атамаһы
Дҽрес темаһы
Ҙурхҽреф
Һҿйлҽм
Һҿйлҽм. Һүҙбҽйлҽнеш
Ҙурхҽреф. Кеше исеме
Күрмҽ диктант
Ҙурхҽреф. Кешефамилияһы
Ҙурхҽреф. Ер-һыуатамалары
Ҙурхҽреф. Хайуанҡушаматтары
Диктант. «Ҡарағай башында»
Ҙурхҽреф. Хаталарҿҫтҿндҽэш
Үҙ-араһҿйлҽшеүҡороу. Диалог
Үҙ-араһҿйлҽшеүҡороу. Диалог
Йҽмҽғҽтурындарҙаһҿйлҽшеүҡороу. Диалог
Яҡынкешелҽрҙеҡотлау
Т.ү.Ҽкиҽтгеройҙары
Минеңтиҫтерҙҽрем. Аралашыуэтикеты
Контрольдиктант
Т.ү.Һамаҡ. Ҽйтеш. Һанамыш. Мҽҡҽлдҽр. Ҽйтемдҽр.
Иғлан. Белдереү
Мҽғлүмҽт, белешмҽэҙлҽү
Һҿйлҽм
Һҿйлҽм
Һҿйлҽмдеңбашкиҫҽктҽре. Эйҽ, хҽбҽр
Хҽбҽрһҿйлҽм

Сҽғҽттҽр һаны

20
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
16
1
1
1

План буйынса
үткҽреү датаһы

Үткҽрелгҽн
датаһы

Ҿндҽүһҿйлҽм
Ҿндҽүһҿйлҽм
Һорауһҿйлҽм
Һорауһҿйлҽм
Текст. Һҿйлҽм
Текст. Һҿйлҽм
Һүҙҙҽрҙеңдҿрҿҫяҙылышы
У-үхҽрефтҽре
Оо–Ҿҿхҽрефлеһүҙҙҽр
Ээҿнҿһҽмхҽрефе
Эһүҙбашындаһҽмһүҙуртаһында
Ыы хҽрефле һүҙҙҽр
Контролькүсерепяҙыу
Ййхҽрефлеһүҙҙҽр. Уларҙыңяҙылышы
[йа] ҿнҿниндҽйхҽрефменҽнтамғалана?
[йу] ҿнҿниндҽйхҽрефменҽнтамғалана?
[йэ] ҿнҿниндҽйхҽрефменҽнтамғалана?
[йо] ҿнҿниндҽйхҽрефменҽнтамғалана?
Я,ю,е,ѐ хҽрефтҽре
Контрольдиктант
Һүҙтҿркҿмдҽре
Һүҙтҿрҿкҿмдҽре
Предметатамаһынбелдергҽнһүҙҙҽр
Предметатамаһынбелдергҽнһүҙҙҽр
Предметыңхҽрҽкҽтенбелдергҽнһүҙҙҽр
Предметтыңхҽрҽкҽтенбелдергҽнһүҙҙҽр
Предметтыңбилдҽһенбелдергҽнһүҙҙҽр
Предметтыңбилдҽһенбелдергҽнһүҙҙҽр
Һҿйлҽмдеңтиңкиҫҽктҽре
Һҿйлҽмдеңтиңкиҫҽктҽре
Ярҙамсыһүҙҙҽр
Ярҙамсыһүҙҙҽр

1
1
1
1
1
1
13
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
14
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

Һүҙтҿрҿкҿмдҽре
Контрольдиктант
Ярҙамсыһүҙҙҽр .Хаталарҿҫтҿндҽэш
Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Ҙурхҽреф. Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Ҙурхҽреф. Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Һҿйлҽм.Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Йыллыҡконтрольэш
Орфограмма.Хаталарҿҫтҿндҽэш
Һҿйлҽм .Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Һүҙтҿрҿкҿмдҽре .Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Һүҙтҿрҿкҿмдҽре .Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау
Т.ү.Йҽйбит был,йҽй!
Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау Һүҙҙҽрҙеңдҿрҿҫяҙылышы
Үтелгҽндҽрҙеҡабатлау Һүҙҙҽрҙеңдҿрҿҫяҙылышы
Йомғаҡлау дҽресе

1
1
1
12
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРЫУ

Бүлектең атамаһы
№п/п
1
Ҡабатлау

Башҡорт теле (3-сҿ класс)
Сҽғҽттҽр һаны Телмҽр үҫтереү
2

Тикшереү
эштҽре
1

Баш хҽреф

Һуҙынҡы һҽм тартынҡы ҿндҽрҙең
дҿрҿҫ яҙылышы
Сит телдҽрҙҽн үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽр

Һүҙ составы

Ялғауҙарҙың дҿрҿҫ яҙылышы

Ҡушма һүҙҙҽр

Һҿйлҽм

Текст

Бҿтҽһе

2
1

Башҡорт теленҽн календарь - тематик план
3-сҿ класc(68 сҽғҽт)
Бүлектең темаһы
Сҽғҽттҽр һаны План буйынса
Дҽрестең темаһы
үткҽреү
датаһы
Ҡабатлау
Ниҙҽр иҫемдҽ? Нимҽлҽрҙе онотҡанмын?

2
1

Үткҽрелгҽн
датаһы

Һҿйлҽм аҙағында тыныш билдҽлҽре
Баш хҽреф
Кешенең исем-фамилиялары. Хайуан
ҡушаматтары
Хайуан ҡушаматтары
Ҽҙҽби ҽҫҽр, китап исемдҽре
Ер-һыу атамалары
Һуҙынҡы һҽм тартынҡы ҿндҽрҙең дҿрҿҫ
яҙылышы
Башҡорт теленең тҿп законы
Нҽҙек һҽм ҡалын һуҙынҡылар
Тартынҡы ҿндҽр
Танау тартынҡы ҿндҽре
К-г, ҡ-ғ, п-б ҿндҽренең сиратлашыуы
Тикшереү эше. Тест
Сит телдҽрҙҽн үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽр
Сит телдҽрҙҽн үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ
яҙылышы
Рус теленҽн үҙлҽштерелгҽн һүҙҙҽргҽ ялғау ҡушыу
үҙенсҽлектҽре
Е һҽм ц, ч, щ хҽрефле һүҙҙҽр
Е, ю, я хҽрефле һүҙҙҽр
Контроль диктант
Һүҙ составы
Һүҙ нисек яһала? Һүҙъяһалыш
Ялғау тҿрҙҽре
Һүҙ яһаусы һҽм үҙгҽртеүсе ялғауҙар
Контроль диктант
Ялғауҙарҙың дҿрҿҫ яҙылышы
Ҽйтелгҽнсҽ яҙылмай торған һүҙҙҽр
Тамырында ла, ялғауында ла о! Тамырында ла,
ялғауында ла ҿ!

1
4
1
1
1
1
6
1
1
1
1
1
1
5
1
1
1
1
1
4
1
1
1
1
7
1
1

Тамырында ла, ялғауында ла о! Тамырында ла,
ялғауында ла ҿ!
Ҡуш тартынҡылы һүҙҙҽр
Тикшереү эше. Тест
Контроль диктант
Ҡуш тартынҡылы һүҙҙҽр Хаталар ҿҫтҿндҽ эш
Ҡушма һүҙҙҽр
Ҡушма һүҙҙҽр. Уларҙыү яһалышы
Ҡушма һүҙҙҽр. Уларҙыү яһалышы
Ҡушма һүҙҙҽрҙҽ ъ һҽм ь билдҽлҽре
Ҡушма һүҙҙҽрҙҽ ъ һҽм ь билдҽлҽре
Һыҙыҡса аша яҙылыусы ҡушма һүҙҙҽр
Һыҙыҡса аша яҙылыусы ҡушма һүҙҙҽр
Һыҙыҡса аша яҙылыусы ҡушма һүҙҙҽр
Ҡушма һүҙҙҽрҙең яҙылышы
Тикшереү эше. Тест
Контроль диктант
Ҡушма һүҙҙҽр. Хаталар ҿҫтҿндҽ эш
Һҿйлҽм
Һҿйлҽм. Баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽр
Һҿйлҽм. Баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽр
Һҿйлҽмдҽ һүҙҙҽр бҽйлҽнеше
Текст
Текст
Һүҙбҽйлҽнештҽр
Телмҽр тҿрҙҽре
Һҿйлҽү телмҽре. Монолог
Һҿйлҽү телмҽре. Диалог
Т.ү.Диалог тҿҙҿү
Яҙма телмҽр. Текст
Яҙма телмҽр. Инша, изложение
Яҙма телмҽр. Хат, кҿндҽлек

1
1
1
1
1
11
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
3
1
1
1
26
1
1
2
1
1
1
2
1
1

Яҙма телмҽр. Шиғыр, ҽкиҽт, хикҽйҽ
Шиғыр нисек яҙыла?
Тикшереү эше.Тест
Бҽлҽкҽй ҽҙҽби жанр тҿрҙҽре
Тапҡыр, тҽрҽн мҽғҽнҽле һүҙҙҽр
Ҿлҽсҽйемдең, олатайымдың ҽйткҽне
Бҽлҽкҽй күлҽмле жанр тҿрҙҽре
Ололар һүҙенҽ ҡолаҡ һал
Мҽҡҽлдҽр
Йомаҡтар
Контроль диктант
Һҿйлҽм.Үткҽндҽрҙе ҡабатлау
Баш хҽреф. Үткҽндҽрҙе нығытыу.

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

ТЕМАТИК ПЛАНЛАШТЫРЫУ

Башҡорт теле (4-се класс)
Бүлектең атамаһы
№п/п
1
2

Сҽғҽттҽр һаны Телмҽр үҫтереү

Фонетика. Һүҙьяһалыш.

Тикшереү
эштҽре
1

Һҿйлҽм.

Морфология:
3

Исем.

Алмаш.

Сифат.

Рҽүеш.

Ҡылым.

Һан.

Лексика.

Үтелгҽнде ҡабатлау.

Бҿтҽһе

3
9

Башҡорт теленҽн календарь - тематик план
4-се класc(68 сҽғҽт)
Бүлектең атамаһы
Дҽрестең темаһы
I. Фонетика. Һүҙьяһалыш.

Сҽғҽттҽр
һаны
6

Ҿн һҽм хҽреф. Һүҙҙҽргҽ фонетик анализ/
Һүҙҙҽрҙҽ я, е, ѐ, ю хҽрефтҽренең яҙылышы.
Ҡушма һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы.
Ҡуш тартынҡыларҙың дҿрҿҫ яҙылышы.
Ярҙамсы һүҙҙҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы.
Аңлатмалы диктант.Кҿҙ етте.
II.Һҿйлҽм.

1
1
1
1
1
1
5

Нимҽ ул һҿйлҽм? Баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽр.
Тарҡау һҽм йыйнаҡ һҿйлҽмдҽр.

1
1

План буйынса
үткҽреү датаһы

Үткҽрелгҽн
дата

Һҿйлҽмдең тиң киҫҽктҽре.
Т.үҫт.Инша.Алтын кҿҙ.
Һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ.
III. Морфология.
Исем.

1
1
1
7

Нимҽ ул исем. Яңғыҙлыҡ һҽм уртаҡлыҡ исемдҽр.
Исемдең һан менҽн үҙгҽреүе.
Исемдҽрҙең эйҽлек заты менҽн үҙгҽреүе.
Исемдҽрҙең килеш менҽн үҙрҽреүе.
Исемдҽрҙҽ ҡалын һҽм нҽҙек ялғауҙар.
Исемгҽ морфологик анализ яһау.
Исемдҽрҙең килеш менҽн үҙрҽреүе.
Алмаш.
Алмаш. Уның тҿркҿмсҽлҽре.
Зат алмаштары. Эйҽлек заты алмаштары.
Һорау һҽм күрһҽтеү алмаштары.
Телмҽрҙҽ алмаштарҙы табыу. Килеш менҽн үҙгҽреүе.
Алмашҡа морфологик анализ.
Сифат.
Сифат.
Тамыр һҽм яһалма сифаттар.
Сифат дҽрҽжҽлҽре.
Тҿп һҽм шартлы сифаттар.
Тҿп һҽм шартлы сифаттар.Үтелгҽнде ҡабатлау.
Т.ү. Ҿйрҽтеү иншаһы. Тҽүге ҡар.
Сифаттың һҿйлҽмдҽге роле.
Сифатҡа морфологик анализ.
Сифат.Контроль диктантҡа ҽҙерлек.
Контроль диктант.
Рҽүеш.
Рҽүеш, яһалышы.Рҽүеш тҿркҿмсҽлҽре.
Рҽүеш һҽм сифат.
Рҽүешкҽ морфологик анализ.
Күрмҽ диктант.
Т.ү. Ҿйрҽтеү иншаһы. “Ҡышҡы уйындар”.
Ҡылым.

1
1
1
1
1
1
1
5
1
1
1
1
1
10
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
5
1
1
1
1
1
10

Ҡылым.. Ҡылымдарҙың яһалышы.
Үткҽн заман.
Үткҽн заман ҡылымдарының үҙгҽреше.
Хҽҙерге заман.
Килҽсҽк заман.
Ҡылым һҿйкҽлештҽре.Бойороҡ һҿйкҽлеше ҡылымдарының үҙгҽреше.
Хҽбҽр һҿйкҽлеше ҡылымдарының үҙгҽреше.
Шарт һҿйкҽлеше.
Телҽк һҿйкҽлеше.
Контроль диктант.
Һан.
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Һан.
Һан тҿркҿмдҽре.
Һандарҙың дҿрҿҫ яҙылышы.
Һандарҙың башҡа һүҙҙҽр менҽн оҡшашлығы.
Һанға морфологик анализ.
Аңлатмалы диктант.
Т.ү. Ижади эш. “Ҡоштар ҡайта”.
IV. Лексика.
Тура һҽм күсмҽ мҽғҽнҽле һүҙҙҽр.
Омонимдар.
Синонимдар.
Антонимдар.
Нығынған һүҙбҽйлҽнештҽр.
Т.ү. Контроль изложение . “Утрауҙағы ҡуян”.
Нығынған һүҙбҽйлҽнештҽр .Хаталар ҿҫтҿндҽ эш.
V. Үтелгҽнде ҡабатлау.
Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Фонетика.
Һүҙьяһалыш.
Һҿйлҽм.
Һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ.
Һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽре

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
7
1
1
1
1
1
1
1
7
1
1
1
1
1
1
1
5
1
1
1
1
1

Уҡытыу предметының материаль-техник тҽьмин ителеше
1-се класс
Уҡытыусы ҿсҿн
1. “Ҽлифба” дҽреслегенҽ методик ҡулланма ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
2. “Башҡорт теле” дҽреслеге,1-се класс ( автор Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.)
3. Мҽүлийҽрова Ҽ.Т. Яңы стандарттар буйынса дҿйҿм белем биреү
мҽктҽптҽренең 1-4-се кластар ҿсҿн “Башҡорт теле” дҽреслегенҽ программа.
– Ҿфҿ: Китап, 2014
4. Сынбулатова Ф.Ш. “ Башҡорт теле” дҽреслегенҽ методик ҡулланма. 1-2се кластар. – Ҿфҿ: Китап, 2011

Уҡыусы ҿсҿн
“Ҽлифба” китабы ( автор Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.)
“Ҽлифба
дҽфтҽре”,
ике
киҫҽктҽн
(
автор
Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.)
“Контроль эштҽр дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Башҡорт теле” дҽреслеге ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Башҡорт теле дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Комплекслы предмет-ара тикшереү эштҽре”( автор
Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.) 1- 2–се кластар ҿсҿн

2-се класс
1. Сынбулатова Ф.Ш., Исламғолова Ы.Ҽ. Башҡорт теле : Башҡорт
мҽктҽптҽренең 2 – се класы ҿсҿн дҽреслек. Ике киҫҽктҽ. – Ҿфҿ: Китап,
2011.

3. Сынбулатова Ф.Ш., 1- 4–се кластар ҿсҿн диктанттар йыйынтығы һҽм
тикшереү эштҽре. Башҡорт теле уҡытыусылары ҿсҿн ҡулланма. - Ҿфҿ:
Китап, 2011

“Башҡорт теле” дҽреслеге ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Башҡорт теле дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Контроль эштҽр дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Комплекслы предмет-ара тикшереү эштҽре”( автор
Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.) 1- 2–се кластар ҿсҿн

4. Башҡорт теленҽн изложение текстары йыйынтығы. 1- 4 - се класс
уҡытыусылары ҿсҿн ҡулланма– Ҿфҿ :Китап, 2010
3-сҿ класс
1. М.С. Дҽүлҽтшина, С.В. Атнағолова. Башҡорт теле : Башланғыс

“Башҡорт теле” дҽреслеге ( автор Ф.Ш.Сынбулатова

2. Сынбулатова Ф.Ш., Иҡсанова Р.М. Башҡорт мҽктҽптҽренең 2 – се класы
ҿсҿн “Башҡорт теле” дҽреслегенҽ методик ҡулланма , - Ҿфҿ: Китап,
2011

мҽктҽптең 3-сҿ класы ҿсҿн уҡыу китабы. – Ҿфҿ: Китап, 2010
2. Сынбулатова Ф.Ш. “ Башҡорт теле” дҽреслегенҽ методик ҡулланма. 3-4се кластар. – Ҿфҿ: Китап, 2012

4-се класс
1. М.С. Дҽүлҽтшина, С.В. Атнағолова. Башҡорт теле : Башланғыс
мҽктҽптең 4-се класы ҿсҿн уҡыу китабы. – Ҿфҿ: Китап, 2010
2. Сынбулатова Ф.Ш. “ Башҡорт теле” дҽреслегенҽ методик ҡулланма. 3-4се кластар. – Ҿфҿ: Китап, 2012
.

һ.б.)
“Башҡорт теле дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Контроль эштҽр дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Комплекслы предмет-ара тикшереү эштҽре”( автор
Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.) 3- 4–се кластар ҿсҿн
“Башҡорт теле” дҽреслеге ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Башҡорт теле дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Контроль эштҽр дҽфтҽре” ( автор Ф.Ш.Сынбулатова
һ.б.)
“Комплекслы предмет-ара тикшереү эштҽре”( автор
Ф.Ш.Сынбулатова һ.б.) 3- 4–се кластар ҿсҿн

Ҿҫтҽлмҽ ҽҙҽбиҽт
1. Ҽбүбҽкирова З.Ф., Ҽбүбҽкирова Х.E., Дилмҿхҽмҽтов М.И. Мин башҡортса уҡыйым – Ҿфҿ: Китап, 2019.
2. Телтҿҙҽткестҽр, тиҙҽйткестҽр, һанамыштар. Тҿҙҿүселҽре: ИҫҽнғоловаҼ.Ф., ДҽүлҽтҡоловаГ.Ш. – Ҿфҿ:
Эшлеклединастия, 2020.
3. «Башҡортостануҡытыусыһы», «Аҡбуҙат», «Аманат» журналдары; “Йҽншишмҽ”, гҽзиттҽре.
4. Ялминуттарыҿсҿнкүнегеүҙҽр. Методикҡулланма. Тҿҙҿүселҽр: ИҫҽнғоловаҼ.Ф., ДҽүлҽтҡоловаГ.Ш. – Ҿфҿ:
Эшлеклединастия, 2018
5. “Башҡортхалыҡижады” китаптары .
6. Һүҙлектҽр.
Интернет ресурстар
1. «Единое окно доступа к образовательным ресурсам»- http://windows.edu/ru
2. «Единая коллекция цифровых образовательных ресурсов» - http://school-collektion.edu/ru
3. «Федеральный центр информационных образовательных ресурсов» - http://fcior.edu.ru, http://eor.edu.ru
Техникҡулланмалар:
Класс таҡтаһы;
Ноутбук;

Мультимедиялы проектор;
Магнитофон;
Сканер, лазерлы принтер.
Йыһазландырыу:
Киҫмҽ һыҙмалар, киҫмҽ фишкалар;
Күргҽҙмҽ материалдар, һүрҽттҽр;
Таблицалар, картиналар.