Башҡорт теленән 5-9 синыфтар өсөн эш программаһы

БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ МУНИЦИПАЛЬ РАЙОН ЕЙҼНСУРА РАЙОНЫ
МУНИЦИПАЛЬ БЮДЖЕТ ДҾЙҾМ БЕЛЕМ БИРЕҮ УЧРЕЖДЕНИЕҺЫ
АБЗАН УРТА ДҾЙҾМ БЕЛЕМ БИРЕҮ МҼКТҼБЕ
Ҡаралған
башҡорт теле һҽм ҽҙҽбиҽте
МБ ултырышында
_______ Г.Н. Бикбулатова

Килешелгҽн
уҡытыу-тҽрбиҽ эштҽре буйынса
директор урынбаҫары
_______ З.С. Вҽлиева

Раҫлайым
мҽктҽп директоры
_______ С.А. Булатасова
«31» август 2023 й.
Бойороҡ №144

Протокол № ___
« » август 2023 й.

Башҡорт теле уҡытыусыһы
Баһауетдинова Лилиҽ Рамул ҡыҙының
5-9 синыфтар өсөн
башҡорт теленҽн
эш программаһы

Аңлатма яҙыу
Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мҽғариф министрлығы тарафынан раҫланған
программаға
нигеҙлҽнеп тҿҙҿлдҿ, дҿйҿм белем биреүҙең Федераль дҽүлҽт белем биреү стандартына тура килҽ. Программа – “Яңы
сандартттар буйынса дҿйҿм белем биреү мҽктҽптҽренең 5-9 синыфтары ҿсҿн ҿлгҿ программаларға таянып ҡоролдо. –
Ҿфҿ: Китап, 2012, З.М.Ғҽбитова.
Программаның нигеҙенҽ Башҡортостан Республикаһы Мҽғариф министрлығы тарафынан раҫланылған программа
алынды, авторҙары В. Ш. Псҽнчин, Ю. В. Псҽнчин. Башҡортостан Республикаһының башҡорт телендҽ уҡытылған
дҿйҿм белем биреүсе мҽктҽптҽр ҿсҿн йыллыҡ уҡыу планы башҡорт телен 374 сҽғҽт күлҽмендҽ уҡытыуҙы күҙ уңында
тота: 5-се класта – 68 сҽғҽт, 6-сы класта – 68 сҽғҽт, 7-се класта – 68 сҽғҽт, 8-се класта – 68 сҽғҽт, 9-сы класта – 34 сҽғҽт.
Эш программаһы түбҽндҽге хоҡуҡи- норматив документтарға таянып төҙөлдө:
- Рҽсҽй Федерацияһы һҽм Башғортостан Республикаһы Конституцияһы;
- РФ законы “Мҽғариф тураһында” (273- сҿ һанлы – ФЗ, 29.12.2012 );
- РБ законы “Мҽғариф тураһында” (696 - сы һанлы –ФЗ, 01.07.2013 );
- “Рҽсҽй Федерацияһының икенсе быуын Федераль дҽүлҽт хҿкүмҽт стандарттары” ( 2009 йылдың 6 октябре, 373- сҿ
һанлы Мҽғариф һҽм фҽн министрлығының приказы);
- “Дҿйҿм белем биреү учреждениеларында Сан ПиН талаптары”(2010 йылдың 29 декабре, 189- сы һанлы ҡарар );
-“Рҽсҽй Мҽғарифын 2020 йылға тиклем модернизациялау концепцияһы”;
-“Дҿйҿм белем биреү йҿкмҽткеһенең фундаменталь үҙҽге” документы;
-Д.Б.Эльконин – В.В.Давыдов үҫтереүсе уҡытыу системаһы;
- “Башҡортостан халыҡтары телдҽре” законы;
- “Башҡорт мҽғарифын үҫтереү концепцияһы”;
- 2023/2024 уҡыу йылында дҿйҿм белем биреү учреждениеларында ҡулланыу ҿсҿн Башҡортостан Республикаһының
Мҽғариф министрлығы тарафынан тҽҡдим ителгҽн уҡыу ҽсбаптары исемлеге;
3

- Башҡортостан Республикаһы Ейҽнсура районы муниципаль районының Абзан ауылы урта дҿйҿм белем биреү мҽктҽбе
муниципаль дҿйҿм белем биреү бюджет учреждениеһының уҡыу планы ( № 144, 31.08.2023)
Мҽктҽпкҽ юғары мҽҙҽниҽткҽ эйҽ булған, грамоталы, һҽр яҡлап камил булып ҿлгҿргҽн, ил алдындағы изге эштҽрҙе
башлап йҿрҿүсе кешелҽр ҽҙерлҽп сығарыу йҿкмҽтелгҽн. Ул мҿһим бурысты заман талабынса хҽл итеүҙҽ ҽсҽ теле ҙур
роль уйнай.
Башҡорт ҽҙҽби теле - башҡорт милли мҽҙҽниҽтенең нигеҙе, шуға күрҽ мҽктҽптҽрҙҽ уны ҿйрҽнеүгҽ тҿп урын бирелҽ.
Башҡорт теле һҽм ҽҙҽбиҽте дҽрестҽрендҽ белем менҽн бер рҽттҽн тҽрбиҽ биреүҙе тығыҙ бҽйлҽнештҽ алып барыу
мҿһим.
Программала уҡыусыларҙың туған телгҽ, һүҙгҽ булған ҡыҙыҡһыныуын һҽр саҡ үҫтерҽ барыу, телдең байлығын,
һүрҽтлҽү сараларын күрһҽтеү, һүҙ һҽм уның формалар тҿрлҿлҿгҿн телмҽрҙҽ ҡулланыуға ынтылыш тҽрбиҽлҽү,
уҡыусыларҙы туған телдҽн ныҡлы, аңлы белем алырлыҡ итеп уҡытыу бурысы ҡуйыла.
Туған тел программаһының һҽр бүлеген, һҽр темаһын ҿйрҽнеү уҡыусыларҙың фекерлҽү ҡеүҽһен, телмҽрен үҫтереүгҽ
ныҡлы ярҙам итергҽ тейеш.
Башҡорт телен ҽйрҽнеү буйынса түбҽндҽге етди бурыстар йҿкмҽтелҽ:
 уҡыусыларға телдең ижтимағи тормоштағы функцияһы, телдең үҫеше хаҡында программала билдҽлҽнгҽн күлҽмдҽ
ныҡлы белем биреү;
 уҡыусыларҙың фекерлҽүен, танып- белеү һҽлҽтен үҫтереү;
 уҡыусыларға ҽсҽ теленең һүҙ байлығына һаҡсыл ҡараш тҽрбиҽлҽү;
 уҡыусыларҙы, телдең орфоэпик, интонацион нормаларын күҙҽтеп, дҿрҿҫ, асыҡ һҽм тасуири уҡыу күнекмҽлҽре
менҽн ҡоралландырыу;
- уҡыусыларҙың орфографик һҽм пунктуацион күнекмҽлҽрен үҫтереү;
- уҡыусыларға телдең байлығын, тасуирлау мҿмкинлектҽрен асыу аша телде ҿйрҽнеүгҽҽүҙем ҡыҙыҡһыныу, туған
телгҽ, халыҡҡа, Ватанға тоғролоҡ һҽм һҿйҿү, ғҽҙеллек, кешелҽр араһында татыулыҡ, ата- ҽсҽгҽ, туған халыҡтың
быуаттар буйына тупланған тормош ҡағиҙҽлҽренҽ, ҽхлаҡ нормаларына хҿрмҽт тҽрбиҽлҽү.
4

- Уҡыу предметын өйрҽнеүҙең шҽхси һөҙөмтҽлҽре:
1) башҡорт теленең мҽктҽптҽ белем алыу процесындағы ҽһҽмиҽтен билдҽлҽү;
2) туған телгҽ ихтирам, һҿйҿү, уның менҽн ғорурланыу тойғоһо тҽрбиҽлҽү;
3) аралашыу процесында кҽрҽкле һүҙлек запасына эйҽ булыу һҽм үҙ фекереңде иркен еткереү ҿсҿн тейешле
грамматик сараларҙы үҙлҽштереү;
үҙ телмҽреңде күҙҽтеү һҽм уны баһалау күнекмҽһен булдырыу.
Башҡорт телен үҙлҽштереүҙең метапредмет һҽм предмет һөҙөмтҽлҽре
Метапредмет кимҽле.
Ойоштороу эшмҽкҽрлеге:
- уҡытыусы ярҙамында эшмҽкҽрлек маҡсатын билдҽлҽү;
- дҽрестҽ эш барышын һҿйлҽп барыу;
- дҽреслек материалы менҽн эшлҽү барышында уйҙы, фаразды ҽйтеү;
- уҡытыусы тҽҡдим иткҽн план буйынса эшлҽү;
- коллектив тҿҙҿлгҽн план буйынса эшлҽү;
Танып белеү эшмҽкҽрлеге:
- дҽреслектең, матур яҙыу ҿлгҿлҽренең айышына тҿшҿнҿү;
- дҽреслектҽн, текстан, иллюстрацияларҙан һорауға яуап табыу;
- бергҽлҽп йҽки үҙ аллы башҡарған эш буйынса һығымта яһай белеү;
- ҙур булмаған текстың йҿкмҽткеһен һҿйлҽү.
Аралашыу эшмҽкҽрлеге:
- фекереңде телдҽн формалаштырыу;
- кешенең телмҽрен тыңлау һҽм аңлау;
- тыңлай белеүҙең уңышлы аралашыуға шарт булыуын үҙлҽштереү;
5

- тексты тасуири уҡыу һҽм йҿкмҽткеһен һҿйлҽү;
- уҡытыусы һҽм класташтар менҽн берлектҽ тҽртип ҡағиҙҽлҽре һҽм уларҙы үтҽү тураһында килешеү.
Предмет үҙлҽштереү кимҽле.
- тексты һҿйлҽмдҽр теҙмҽһенҽ айыра белеү;
- бҿтҿн һүҙҙҽр менҽн аңлы, дҿрҿҫ уҡыу;
- тексты ентекле һҿйлҽй белеү;
- хикҽйҽ тҿҙҿү;
- һүҙҙең ҿңдҽрен атау, ижеккҽ бүлеү, ҿндҽр һҽм хҽрефтҽр һанын
билдҽлҽү, дҿрҿҫ баҫым ҡуйыу, хҽреф - ҿн анализы яһау;
- һҿйлҽмде, кешенең исемен һҽм фамилияһын баш хҽреф менҽн яҙыу;
- һҿйлҽм аҙағында тейешле тыныш билдҽлҽрен яҙыу;
- баҫма тексты күсереп яҙыу,һүҙҙҽрҙе,ҙур булмаған һҿйлҽмдҽрҙе диктант итеп яҙыу;
- тамырҙаш һүҙҙҽрҙең тамырын табыу.
Уҡыу предметының йөкмҽткеһе (5 класс)
Синтаксис һҽм пунктуация. Һүҙҙҽрҙе, һүҙбҽйлҽнештҽрҙе, һҿйлҽмдҽрҙе айырыу. Уларҙың айырмалыҡтары. Һҿйлҽмде
һүҙбҽйлйҽнештҽргҽ тарҡатыу.һҿйлҽмдҽ һүҙҙҽр тҽртибен үҙлҽштереү. Һҿйлҽү маҡсатына ҡарап, һҿйлҽмдҽрҙе ҿс тҿргҽ
айырыу: хҽбҽр, ҿндҽү, һорауһҿйлҽмдҽр. Һҿйлҽмдең баш һҽм эйҽрсҽн киҫҽктҽре. Һҿйлҽмдең тиң киҫҽктҽре. Текст. Ҿндҽш
һүҙ. Ҡушма һҿйлҽм, уны тикшереү тҽртибе. 15 с. Тура телмҽр.4 с.
Фонетика. Графика.Орфография. Офоэпия. Фонетика тураһында тҿшҿнсҽ. Һуҙынҡы һҽм тартынҡы ҿндҽр. Ҿн һҽм
хҽреф. Алфавит.Һуҙынҡыларҙың дҿрҿҫ яҙылышы. Ижек, уларҙың тҿрҙҽре. Баҫым. Һуҙынҡыларҙың дҿрҿҫ ҽйтелеше.
Тартынҡыларҙың дҿрҿҫ ҽйтелеше. Ҿндҽрҙең оҡшашыуы. 20 с.
Лексика.Телмҽр культураһы. Лексика тураһында тҿшҿнсҽ. Һүҙҙең мҽғҽнҽһе. Синонимдар.Антонимдар. Һүҙъяһалыш.8с.
Офография. Телмҽр культураһы. Тамыр һҽм ялғауҙар. Тамыр һҽм яһалма һүҙ. Ялғауҙарҙың дҿрҿҫ яҙылышы.
Һүҙъяһалыштың яһалыу юлдары. Ҡушма һүҙҙҽр, уларҙың дҿрҿҫ яҙылышы.9 с.
6

Морфология. Орфография. Һүҙ тҿркҿмдҽре тураһында тҿшҿнсҽ. Үҙ аллы һҽм ярҙамсы һүҙҙҽр. Исем. Яңғыҙлыҡ һҽм
уртаҡлыҡ исемдҽр. Исемдҽрҙең яһалышы. Ҡылым. Ҡылымдың заман, зат, һан менҽн үҙгҽреүе.Үҙ аллы һҽм ярҙамсы
ҡылымдар. Тамыр һҽм нигеҙ ҡылымдар. Ҡылымдың затлы формалары. Ҡылым һҿйкҽлештҽре. Телмҽр үҫтереү. Текстың
темаһын, тҿп фекерен билдҽлҽй белеү; хикҽйҽлҽү характерындағы тексҡа ябай план тҿҙҿй алыу, ҡаралған темаға инша
яҙа алыу; айырым предметтарҙы, хайуандарҙы тасуирлаү; булып үткҽн ваҡиға тураһында һҽм картина буйынса һҿйлҽү.
44с.
Уҡыу предметының йөкмҽткеһе (6 класс)
5 класта үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. 4 с.
Лексика. Башҡорт теленең һүҙлек составы.Һүҙҙҽрҙең килеп сығышы буйынса тҿркҿмлҽнеүе. Башҡорт телендҽ дҿйҿм
һҽм тар ҡулланылышлы һүҙҙҽр.Иҫкергҽн һүҙҙҽр. Яңы һүҙҙҽр. Фразеологик берҽмектҽр. 5 с.
Исем.Түбҽн кластарҙа үтелгҽнде ҡабатлау.Исемдҽрҙең һан менҽн үҙгҽреше. Күплек ялғауҙарының дҿрҿҫ яҙылышы.
Исемдҽрҙең эйҽлек заты. Исемдҽрҙең хҽбҽрлек заты.Килештҽрҙең мҽғҽнҽлҽре. Исем тураһында үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.
8с.
Сифат. Түбҽн кластарҙа үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Сифаттарҙың һҿйлҽмдҽге роле. Сифаттарҙың яһалышы. Тҿп һҽм шартлы
сифаттар. Сифат дҽрҽжҽлҽре. Сифаттарҙың дҿрҿҫ яҙылышы. Синоним сифаттар. Ҡабатлау. 8 с.
Һан. Һан тураһында тҿшҿнсҽ. Ябай һҽм ҡушма һандар. Һан тҿркҿмсҽлҽре.Һандарҙың дҿрҿҫ яҙылышы. Һан – ҡабатлау.
4 с.
Алмаш.Алмаш тураһында тҿшҿнсҽ.Алмаш тҿркҿмсҽлҽре.Алмаштарҙың килеш менҽн үҙгҽреше.Эйҽлек алмаштарының
килеш менҽн үҙҽгреүе.Билдҽһеҙлек алмаштарының килеш менҽн үҙгҽреүе. “Алмаш” темаһын ҡабатлау.6 с.
Ҡылым. Түбҽн кластарҙа үтелгҽнде ҡабатлау.Ҡылым тҿркҿмсҽлҽре. Исем ҡылым. Уртаҡ ҡылым. Сифат ҡылым. Сифат
ҡылымдарҙың үткҽн, хҽҙерге, килҽсҽк заман формалары.Хҽл ҡылым.Хҽл ҡылымдың тҿрҙҽре. Ҡылым
йүнҽлештҽре.Ҡылым күлҽмдҽре.Ҡылым рҽүешлеге.Бүлек буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау һҽм системалаштырыу.11 с.
Рҽүеш тураһында тҿшҿнсҽ.Рҽүеш тҿркҿмсҽлҽре. Рҽүештең сифат менҽн оҡшаш һҽм айырмалы яҡтары. Рҽүеш
дҽрҽжҽлҽре.Рҽүештҽрҙең яһалышы. Рҽүештҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы. “Рҽүеш” темаһы буйынса ҡабатлау. 7 с.
7

Теркҽүес тураһында тҿшҿнсҽ.Теркҽүестҽрҙең бүленеше. Теркҽүес – ҡабатлау.3 с.
Бҽйлҽүес тураһында дҿйҿм тҿшҿнсҽ. Бҽйлҽүестҽрҙең бүленеше.Бҽйлҽүес – ҡабатлау. 3с.
Киҫҽксҽ
тураһында тҿшҿнсҽ.Киҫҽксҽлҽрҙең бүленеше.Киҫҽксҽлҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы. Киҫҽксҽлҽрҙең дҿрҿҫ
яҙылышы.Киҫҽксҽлҽр буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау4 с.
Мөнҽсҽбҽт һүҙҙҽр.Мҿнҽсҽбҽт һүҙҙҽрҙең мҽғҽнҽһе.2 с.
Ымлыҡтар. Уларҙың дҿрҿҫ яҙылышы. Оҡшатыу һүҙҙҽре. Ярҙамлыҡ һүҙҙҽрҙе ҡабатлау. 3 с.
Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау, системаға һалыу. Йомғаҡлау. 3с.
Эш ҡағыҙҙарын өйрҽнеү. 3 с.
Яҙма эштҽр: ҿйрҽтеү иншалары, диктанттар, изложениелар, контроль эштҽр, телмҽр үҫтереү .28 с.
Уҡытыу предметының төп йөкмҽткеһе. ( 7 класс)
Туған тел тураһында ҽңгҽмҽ. 1 сҽғҽт
V1класта үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. 3 сҽғҽт
Синтаксис. 10 cҽғҽт
Синтаксистың
тҿп
маҡсаты.Һүҙбҽйлҽнеш
һҽм
һҿйлҽм.Һүҙбҽйлҽнештҽрҙең
яһалыу
юлдары.Эйҽртеүле
бҽйлҽнеш.Ярашыу.Башҡарылыу.Йҽнҽшҽлек.Һҿйкҽлеү.Һүҙбҽйлҽнеш һҽм ҡушма һүҙ.Нығынған һүҙбҽйлҽнештҽр.
Һүҙбҽйлҽнеш тҿрҙҽрен айырырға, нығынған һүҙбҽйлҽнештҽрҙе таный белергҽ һҽм уларҙы телмҽрҙҽ дҿрҿҫ ҡулланырға,
һҿйлҽмдҽргҽ, текстарға анализ яһарға ҿйрҽтеү.
Ябай һөйлҽм. 15 сҽғҽт
Эйҽ менҽн хҽбҽр.Эйҽ менҽн хҽбҽр араһында һыҙыҡ.Һҿйлҽмдең эйҽрсҽн киҫҽктҽре .Аныҡлаусы.Тиң һҽм тиң булмаған
аныҡлаусылар.Ҿҫтҽлмҽлек.Тултырыусы. Тура һҽм ситлҽтелгҽн тултырыусы.Хҽлдҽр.Рҽүеш хҽлдҽре.Күлҽм- дҽрҽжҽ
хҽлдҽре.Урын хҽлдҽре.Ваҡыт хҽлдҽре.Шарт хҽлдҽре.Сҽбҽп хҽлдҽре. Маҡсат хҽлдҽре.Кире хҽлдҽр.Һҿйлҽмдҽ һҿйлҽм
киҫҽктҽренең урынлашыу тҽртибе.Һҿйлҽмдең эйҽрсҽн киҫҽктҽрен айырырға , эйҽ менҽн хҽбҽр араһында һыҙыҡ ҡуйыу
осраҡтарын,һҿйлҽмде дҿрҿҫ тҿҙҿргҽ ҿйрҽтеү.
8

Ике һҽм бер составлы һөйлҽмдҽр. 12 сҽғҽт
Ике составлы һҿйлҽмдҽр.Бер составлы һҿйлҽмдҽр.Бер составлы һҿйлҽмдҽрҙең тҿрҙҽре.. Билдҽле эйҽле һҿйлҽм.Билдҽһеҙ
эйҽле һҿйлҽм.Эйҽһеҙ һҿйлҽм.Атама һҿйлҽмдҽр.Тулы һҽм кҽм һҿйлҽмдҽр.Тиң киҫҽкле һҿйлҽмдҽр.Тиң киҫктҽр эргҽһендҽ
тыныш билдҽлҽре.. Тиң киҫҽктҽр эргҽһендҽ дҿйҿмлҽштереүсе һүҙҙҽр.Ике составлы һҿйлҽмдҽрҙе айырырға, тыныш
билдҽлҽренең ҡуйылышын, тиң киҫҽктҽр эргҽһендҽ дҿйҿмлҽштереүсе һүҙҙҽр булыуын ҿйрҽтеү.
Һөйлҽм киҫҽктҽре менҽн грамматик бҽйлҽнеше булмаған һүҙҙҽр. 7 сҽғҽт
Ҿндҽш һүҙҙҽр.Ҿндҽш һүҙҙҽр эргҽһендҽ тыныш билдҽлҽре.Инеш һүҙ һҽм инеш һҿйлҽмдҽр.Ҿндҽш һүҙҙҽр менҽн
һҿйлҽмдҽр тҿҙҿргҽ ҿйрҽтеү
Һөйлҽмдең айырымланған эйҽрсҽн киҫҽктҽре. 10 сҽғҽт
Айырымланыу тураһында
тҿшҿнсҽ.Ҿҫтҽлмҽлектҽрҙең айырымланыуы.Аныҡланыусыларҙың айырымланыуы
тураһында.Хҽл ҽйтемдҽре һҽм уларҙың үҙенсҽлеге.Хҽл ҽйтемдҽренең айырымланыуы.. Тура һҽм ситлҽтелгҽн
телмҽр.Тура телмҽрле һҿйлҽмдҽр.Уларҙа тыныш билдҽлҽре.Диалог. Цитаталар.Диалог тҿҙҿргҽ, айырымланған
аныҡлаусылар, хҽлдҽр менҽн һҿйлҽмдҽр табырға, тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышын ҿйрҽтеү.
Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.Тестар.Диктанттар. Иншалар. Изложениелар. 10 сҽғҽт
Уҡыу предметының йөкмҽткеһе (8 класс)
Синтаксис буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. (4 сҽғҽт)
5-7 кластарҙа үтелгҽн тыныш билдҽлҽре ҡуйылышын ҡабатлау. Тиң киҫҽктҽр, айырымланған эйҽрсҽн киҫҽктҽр, ҿндҽш
һүҙҙҽр эргҽһендҽ, тура телмҽрҙҽ,эйҽ менҽн хҽбҽр араһында тыныш билдҽлҽре. Инеш һүҙҙҽрҙе, хҽл ҽйтемдҽрен ҡабатлау.
Айырымланған эйҽрсҽн киҫҽктҽр һҽм тура телмҽр эргҽһендҽ тыныш билдҽлҽре ҡуйылышын ҡабатлау.
Ҡушма һөйлҽм. (6 сҽғҽт)
Ҡушма һҿйлҽм тураһында ҡабатлау. Ҡушма һҿйлҽм тураһында тҿшҿнсҽ. Теҙмҽ ҡушма һҿйлҽм. Теркҽүесле теҙмҽ ҡушма
һҿйлҽм . Теркҽүесле теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы. Теркҽүесһеҙ теҙмҽ ҡушма һҿйлҽм.
Теркҽүесһеҙ теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы.
9

Эйҽртеүле ҡушма һөйлҽм. (3 сҽғҽт)
Баш һҽм эйҽрсҽн һҿйлҽм. Эйҽрсҽн һҿйлҽмдҽрҙең баш һҿйлҽмгҽ эйҽреү саралары. Эйҽртеүле ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш
билдҽлҽренең ҡуйылышы.
Эйҽрсҽн һөйлҽм төрҙҽре. (3 сҽғҽт)
Эйҽ һҿйлҽм. Эйҽрсҽн хҽбҽр һҿйлҽм. Аныҡлаусы һҿйлҽм. Тултырыусы һҿйлҽм.
Хҽл һөйлҽмдҽр. (10 сҽғҽт)
Ваҡыт һҿйлҽм. Урын һҿйлҽм. Рҽүеш һҿйлҽм. Күлҽм - дҽрҽжҽ һҿйлҽм. Сҽбҽп һҿйлҽм. Маҡсат һҿйлҽм. Шарт һҿйлҽм.
Кире һҿйлҽм. Эйҽрсҽн һҿйлҽм тҿрҙҽре тураһында ҡабатлау.
Ҡатмарлы синтаксик төҙөлмҽлҽр. (5 сҽғҽт)
Күп эйҽрсҽнле ҡушма һҿйлҽм. Күп эйҽрсҽнле ҡушма һҿйлҽмдҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы. Ҡатнаш ҡушма
һҿйлҽмдҽр. Ҡатнаш ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы. Теҙемдҽр. Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.Эш
ҡағыҙҙары менҽн эшлҽү.
Тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышын ҡабатлау. (5 сҽғҽт)
Һҿйлҽм аҙағындағы тыныш билдҽлҽре. Ҿтҿр ҡуйыу осраҡтары. Нҿктҽле ҿтҿр ҡуйыу осраҡтары. Һыҙыҡ ҡуйылыу
осраҡтары. Ике нҿктҽ ҡуйылыу осраҡтары.
Телмҽр үҫтереү. (12 сҽғҽт)
Тасуири уҡыу күнекмҽлҽре ҿҫтҿндҽ эшлҽү. Күренекле ғалимдар, яҙыусылар, рҽссамдар, композиторҙар тураһында
һҿйлҽү һҽм яҙыу. Уҡылған ҽҫҽрҙҽр буйынса ундағы геройҙарға ҡарата үҙ фекереңде сағылдырып, иншалар яҙыу.
Сағыштырыу юлы менҽн ике йҽки бер нисҽ персонажға ҡылыҡһырлама яҙыу. Протокол тҿҙҿү. Изложениеларҙы һҽм
иншаларҙы темаһына, тҿп фекеренҽ, стиленҽ ярашлы камиллаштырыу, уларҙа орфографик, пунктуацион, грамматик һҽм
телмҽр хаталарын тҿҙҽтеү.
Уҡыусыларҙың белем кимҽленҽ талаптар:
- ҡушма һҿйлҽмдҽргҽ телдҽн һҽм яҙып синтаксик, пунктуацион тикшеренеү үткҽрҽ белеү;
- үтелгҽн синтаксик тҿҙҿлмҽлҽрҙе телмҽрҙең йҿкмҽткеһенҽ һҽм стиленҽ ярашлы ҡуллана белеү;
10

- 8-се класта үтелгҽн пунктограммаларҙы таный, таба белеү һҽм тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышына аңлатма биреү;
- айырымланған эйҽрсҽн киҫҽкле, хҽл ҽйтемле, тура һҽм ситлҽтелгҽн телмҽрле ябай һҿйлҽмдҽрҙҽ, шулай уҡ теҙмҽ һҽм
эйҽртеүле ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽрен ҡуя белеү;
- йҽшҽгҽн урынды, архитектура, тарих һҽм сҽнғҽт ҡомартҡыларын тасуирлауға нигеҙлҽнгҽн инша яҙа белеү;
- сағыштырыу юлы менҽн ике йҽки бер нисҽ персонажға ҡылыҡһырлама яҙыу;
- протокол тҿҙҿй белеү;
- изложениеларҙы һҽм иншаларҙы темаһына, тҿп фекеренҽ, стиленҽ ярашлы камиллаштырыу, уларҙа орфографик,
пунктуацион, грамматик һҽм телмҽр хаталарын тҿҙҽтҽ белеү.
Уҡыу предметының йөкмҽткеһе (9 класс)
Инеш (3 сҽғҽт).
Тел тураһында тҿшҿнсҽ. Тел үҫҽ барыусы ижтимағи күренеш. Башҡорт теле – башҡорт халҡының милли теле. Башҡорт
теле башҡа ҡҽрҙҽш телдҽр араһында.
1-се бүлек (3 сҽғҽт).
Ҽҙҽби тел һҽм диалект. Башҡорт теленең диалекттары. Башҡорт ҽҙҽби теле һҽм уның үҫеше. Ике теллелек.
2-се бүлек (3 сҽғҽт).
Башҡорт теленең стилдҽре. Телмҽр мҽҙҽниҽте. Функциональ стилдҽр. Уларҙың тҿп үҙенсҽлектҽре. Йҽнле һҿйлҽү стиле.
Матур ҽҙҽбиҽт стиле. Фҽнни стиль. Публицистик стиль. Рҽсми стиль. Хаттар стиле.
3-сө бүлек (4 сҽғҽт).
Һүрҽтлҽү саралары. Эпитет. Сағыштырыу. Метафора. Синонимдар. Синонимдар һҽм уларҙы телмҽрҙҽ ҡулланыу.
Грамматик синонимдар. Тасуирлауҙа антитеза ҡулланыу. Һүҙҙе һҽм уның формаларын телмҽрҙҽ дҿрҿҫ ҡулланыу.
5-9-сы кластарҙа үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау һҽм тҽртипкҽ килтереү (4 сҽғҽт).
Фонетика. Орфография. Орфоэпия. Лексика. Башҡорт теленең һүҙлектҽре. Һүҙьяһалыш. Морфология. Орфография.
Телмҽр үҫтереү. (8 сҽғҽт).
11

Тасуири уҡыу күнекмҽлҽре ҿҫтҿндҽ эшлҽү. Күренекле ғалимдар, яҙыусылар, рҽссамдар, композиторҙар тураһында
һҿйлҽү һҽм яҙыу. Уҡылған ҽҫҽрҙҽр буйынса ундағы геройҙарға ҡарата үҙ фекереңде сағылдырып, иншалар яҙыу.
Сағыштырыу юлы менҽн ике йҽки бер нисҽ персонажға ҡылыҡһырлама яҙыу. Протокол тҿҙҿү. Изложениеларҙы һҽм
иншаларҙы темаһына, тҿп фекеренҽ, стиленҽ ярашлы камиллаштырыу, уларҙа орфографик, пунктуацион, грамматик һҽм
телмҽр хаталарын тҿҙҽтеү.
Уҡыусыларҙың белем кимҽленҽ талаптар - ҽҙҽби тел номаларын таный белеү, уларҙы телмҽрҙҽ күҙҽтеү; - йҽнле һҿйлҽү,
фҽнни, рҽсми, эпистоляр (хаттар), публицистик, күркҽм (художестволы) телмҽр стилдҽрен айыра һҽм таный белеү; һүрҽтлҽү сараларын текста таныу һҽм телмҽрҙҽ ҡулланыу; - тҿрлҿ стилгҽ ҡараған текстар һайлай белеү; - текстарға
стилистик анализ яһай белеү; - изложениеларҙы һҽм иншаларҙы темаһына, тҿп фекеренҽ, стиленҽ ярашлы
камиллаштырыу, уларҙа орфографик, пунктуацион, грамматик һҽм телмҽр хаталарын тҿҙҽтҽ белеү.
“Башҡорт теле” фҽненең төп йөкмҽткеһе буйынса тематик план
Уҡыу курсының бүлектҽре
Телмҽр һҽм аралашыу телмҽре.
Телдең функциональ тҿрлҿлҿгҿ.
Тел тураһында дҿйҿм тҿшҿнсҽ.
Фонетика һҽм орфоэпия.
Графика.
Морфемика һҽм һүҙьяһалыш.
Лексикология һҽм фразеология.
Морфология

5 класс
1
2
2
20
2
2
4
44

6 класс
2
2
4
5
59

Кластар
7 класс
2
1
1
-

8 класс
1
2
-

9 класс
4
3
3
2
1
1
6
1
12

Синтаксис.
Орфография һҽм пунктуация.
Телмҽр үҫтереү, яҙма эштҽр, ҡабатлау

4
9
12

5
25

50
2
12

50
5
10

1
2
8

5-се класс өсөн туған (башҡорт) теленән тематик план
Сәғәт
һаны

план

Инеш. Тел-аралашыуҙың мөһим сараһы.

2.09

2. Һүҙҙең морфологик киҫәктәре: тамыр, ялғау.

5.09

3. Ҡабатлау. Һүҙ киҫәктәре. Исем

7.09

4. Инеш диктант “Көҙ етте”

9.09

5. Ҡабатлау. Сифат. Зат алмаштары.

12.09

6. Ҡабатлау. Һан.

14.09

7. Ҡабатлау. Ҡылым.

16.09

8. Һүҙбәйләнеш.

19.09

9. Һүҙбәйләнештә эйәреүсе һәм эйәртеүсе һүҙҙәр.

21.09

10. Һөйләм.Хәбәр һәм һорау, өндәү һөйләмдәр.

26.09

11. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Йыйнаҡ һөйләм.

28.09

12. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре. Тарҡау һөйләм.

30.09

Тема
1.

Дата
фактик

Иҫкәрмә

13. Аныҡлаусы.

3.10

14. Тултырыусы.

5.10

15. Хәлдәр.

7.10

16. Һөйләм киҫәктәре буйынса үтелгәнде ҡабатлау.

10.10

17. Т.ү. Изложение “Телевизор ҡараусы маймылдар”

12.10

18. Һөйләмдең тиң киҫәктәре. Тиң киҫәктәр араһында тыныш
билдәләре ҡуйылышы.
19. Т.ү. Инша. Э. Сәйетов “Бесәндән ҡайтыу” картинаһы

14.10

19.10

20. Контроль диктант “Изге китап”

24.10

21. Хаталар өҫтөндә эш. Өндәш һүҙ.

26.10

22. Синтаксик анализ тәртибе.

28.10

23. Ҡушма һөйләм.

7.11

24. Тура телмәр. Диалог.

9.11

25. Изложение. Тейен менән бүре.

11.11

26. Хаталар өҫтөндә эш. Синтаксис буйынса үтелгәндәрҙе
ҡабатлау.

14.11
15

27. Фонетика һәм графика.Телмәр өндәре һәм уларҙың
төрҙәре.
28. Өн һәм хәреф. Алфавит. Һуҙынҡы өндәр. Тартынҡы өндәр.

16.11

18.11

29. Һуҙынҡыларҙың дөрөҫ әйтелеше О,ө, ы, е хәрефтәренең
дөрөҫ яҙылышы.
30. Т.ү. Инша “Ҡыш миңә ни өсөн оҡшай?”

25.11

2.12

31. Тартынҡы өндәрҙең дөрөҫ әйтелеше. Тартынҡы өндәрҙең
дөрөҫ яҙылышы
32. Өндәрҙең оҡшашыуы. Талғын (сонор) өндәр

5.12

7.12

33. Контроль изложение “Ҡотҡарҙы”

14.12

34. Хаталар өҫтөндә эш. Фонетик анализ.

16.12

35. Ижек. Уларҙың төрҙәре. Баҫым.

19.12

36. Контроль диктант. “Ҡояш”

23.12

37. Хаталар өҫтөндә эш. “Фонетика” бүлеген ҡабатлау.

26.12

38. Лексика тураһында төшөнсә. Һүҙҙең күп мәғәнәлелеге.
Һүҙҙең күсмә мәғәнәһе.
39. Синонимдар. Антонимдар.

28.12

18.01
16

40. Т.ү. Инша. А. Костин. “Ҡыш”

23.01

41. Башҡорт телендә һүҙьяһалыш юлдары. Тамыр һәм
ялғауҙар. Ялғауҙарҙың төрҙәре
42. Тамыр һәм яһалма һүҙ

25.01

30.01

43. Ялғауҙарҙың дөрөҫ яҙылышы. Һүҙлек диктант.

1.02

44. Һүҙьяһалыш. Һүҙҙәрҙең яһалыу юлдары

3.02

45. Ҡушма һүҙҙәр. Ҡушма һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышы

6.02

46. Күрмә изложение.

10.02

47. Хаталар өҫтөндә эш. Ҡабатлау. Тест.

13.02

48. Үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәр. Һүҙ төркөмдәре. Исем.
Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр.
49. Ялғауҙар ҡушыу юл менән исем яһалыу.Һүҙҙәрҙе парлау
юлы менән исем яһалыу. Һүҙҙәрҙе бәйләү һәм ҡыҫҡартыу
юлы менән исем яһалыу.
50. Инша. В. Меос “Тауҙарҙа томан”

15.02

24.02

1.03

51. Тема буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Тест

3.03

52. Ҡылым .Ҡылымдың заман, зат, һан менән үҙгәреше.

6.03
17

53. Үҙ аллы һәм ярҙамсы ҡылымдар. Тамыр һәм нигеҙ
ҡылымдар. Ҡылымдарҙың яһалашы.
54. Ҡылымдарҙың затлы формалары.

10.03

17.03

55. Бойороҡ һөйкәлеше. Бойороҡ һөйкәлеше ҡылымдарының
зат, һан, барлыҡ, юҡлыҡ менән үҙгәреше
56. Контроль диктант.

20.03

22.03

57. Хаталар өҫтөндә эш. Үтелгәнде ҡабатлау.

24.03

58. Хәбәр һөйкәлеше. Хәбәр һөйкәлеше ҡылымдарның заман
менән үҙгәреше.
59. Хәбәр һөйкәлеше ҡылымдарының үткән заман. Хәбәр
һөйкәлеше ҡылымдарының хәҙерге заманы. Хәбәр
һөйкәлеше ҡылымдарының киләсәк заманы.
60. Т.ү. Изложение

3.04

5.04

14.04

61. Шарт һөйкәлеше. Шарт һөйкәлеше ҡылымдарының зат,
һан, барлыҡ, юҡлыҡ менән үҙгәреше
62. Теләк һөйкәлеше. Теләк һөйкәлеше ҡылымдарының
телмәрҙә ҡулланылышы. Ҡылымды тикшереү тәртибе.
63. Ҡылым буйынса үтелгәнде ҡабатлау.

17.04

21.04

30.04

64. Т.ү. Инша “Әсәй менән донъя түңәрәк”

3.05
18

65. 5 класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Һүҙбәйләнеш һәм һөйләм.
Фонетика һәм лексика буйынса үтелгәндәрҙе
ҡабатлау.Һүҙьяһалыш буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Морфология буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
66. Контроль ликтант

8.05

24.05

67. Хаталар өҫтөндә эш.

26.05

68. Йомғаҡлау дәресе

31.05

Бөтәһе 105 сәғәт

6-сы класс өсөн туған (башҡорт) теленҽн календарь-тематик план
№

дата
План
л.

Дҽрестең темаһы

Сҽғ.
һаны

фактик

03.09

Инеш дҽрес. Туған тел тураһында ҽңгҽмҽ.

05.09

Синтаксис һҽм пунктуация буйынса үтелгҽндҽрҙе
ҡабатлау.

Иҫкҽрмҽлҽр

06.09

Фонетика, лексика буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.

10.09

Һүҙьяһалыш буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.

Инша “Кҿҙ миңҽ ни ҿсҿн оҡшай?”

5.
6.

13.09

Лексика. Башҡорт теленең һүҙлек составы

17.09

Бер һҽм күп мҽғҽнҽле һүҙҙҽр. Тура һҽм күсмҽ мҽғҽнҽле
һүҙҙҽр

20.09

Һүҙҙҽрҙең килеп сығышы буйынса тҿркҿмлҽнеүе. Башҡорт
телендҽ дҿйҿм һҽм тар ҡулланышлы һүҙҙҽр

26.09

Профессиональ һүҙҙҽр. Диалект һүҙҙҽр. Иҫкергҽн һүҙҙҽр.
Яңы һүҙҙҽр.

10.

01.10

Фразеологик берҽмектҽр

11.

03.10

Телмҽр үҫтереү. Изложение.

12.

04.10

Исем.Түбҽн кластарҙа үтелгҽнде ҡабатлау. Исемдҽрҙең һан 1
менҽн үҙгҽреше.Күплек ялғауының дҿрҿҫ яҙылышы

13.

10.10

Исемдҽрҙең эйҽлек заты. Эйҽлек заты ялғауҙарының дҿрҿҫ 1
яҙылышы

14.

11.10

Диктант. «Ҡурай»

15.

15.10

Исемдҽрҙең хҽбҽрлек заты

16.

18.10

Исемдҽрҙең килеш менҽн үҙгҽреше.

17.

24.10

Контроль диктант.

18.

07.11

Исем тураһында үтелгҽнде ҡабатлау.

19.

08.11

Монолог яҙыу “Мин-йыр”

20.

12.11

Сифат.Сифаттарҙың исемлҽшеүе. Һҿйлҽмдҽге роле.
Сифаттарҙың яһалышы

21.

19.11

Тҿп һҽм шартлы сифаттар. Сифат дҽрҽжҽлҽре

22.

22.11

Сифаттарҙың дҿрҿҫ яҙылышы Синоним сифаттар

23.

29.11

Телмҽр үҫтереү. Ҡышҡы тҽбиғҽт

24.

03.12

Һан тураһында тҿшҿнсҽ. Ябай һҽм ҡушма һандар. Һан
тҿркҿмсҽлҽре

25.

12.12

Үлсҽү һүҙҙҽре. Һан тураһында үтелгҽнде ҡабатлау

26.

17.12

Изложение. «Тҽнҽфес ваҡытында»

27.

19.12

Алмаштың телмҽрҙҽ үтҽгҽн вазифаһы, мҽғҽнҽ
үҙенсҽлектҽре, грамматик билдҽлҽре.

28.

20.12

Алмаш тҿркҿмсҽлҽре. Алмаштарҙың килеш менҽн
үҙгҽреше

29.

26.12

Телмҽр үҫтереү. Ҽ.Арыҫланов. “Лев Толстой башҡорттар
араһында”

30.

27.12

Контроль диктант.

31.

14.01

Алмаштарҙың килеш менҽн үҙгҽреше.

32.

21.01

Ҡылым.Түбҽн кластарҙа үтелгҽнде ҡабатлау

33.

23.01

Ҡылым тҿркҿмсҽлҽре. Исем ҡылым. Уртаҡ ҡылым. Сифат
ҡылым

34.

06.02

Сифат ҡылымдың үткҽн, хҽҙерге, килҽсҽк замандары.
Сифат ҡылымдарҙы хҽбҽр һҿйкҽлеше ҡылымынан нисек
айырырға

35.

11.02

Хҽл ҡылым. Хҽл ҡылымдың тҿрҙҽре

36.

14.02

Телмҽр үҫтереү. Картина буйынса инша “С.Юлаев
һҽйкҽле”

37.

18.02

Ҡылым йүнҽлештҽре

38.

20.02

Ҡылым күлҽмдҽре

39.

21.02

Ҡылым рҽүешлеге

40.

27.02

Телмҽр үҫтереү. Изложение «Атай кҽпҽсе»

41.

04.03

Ҡылым темаһын йомғаҡлау

42.

06.03

Рҽүеш тураһында тҿшҿнсҽ.

43.

07.03

Рҽүеш тҿркҿмсҽлҽре

44.

11.03

Рҽүештең сифат менҽн оҡшаш һҽм айырмалы яҡтары

45.

13.03

Рҽүеш дҽрҽжҽлҽре.

46.

14.03

Рҽүештең яһалышы.

47.

18.03

Рҽүештҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы.

48.

20.03

Бүлек буйынса үтелгҽнде ҡабатлау

49.

21.03

Контроль диктант.

50.

01.04

Теркҽүес тураһында тҿшҿнсҽ.

51.

03.04

Теркҽүестҽрҙең бүленеше һҽм дҿрҿҫ яҙылышы

52.

04.04

Бүлек буйынса ҡабатлау

53.

08.04

Телмҽр үҫтереү

54.

10.04

Бҽйлҽүестҽр тураһында тҿшҿнсҽ

55.

11.04

Бҽйлҽүестҽрҙең бүленеше.

56.

17.04

Бүлек буйынса ҡабатлау

57.

18.04

Киҫҽксҽлҽр тураһында тҿшҿнсҽ. Киҫҽксҽлҽрҙең
тҿркҿмсҽлҽргҽ бүленеше

58.

24.04

Киҫҽксҽлҽрҙең дҿрҿҫ яҙылышы

59.

25.04

Бүлек буйынса ҡабатлау.

60.

29.04

Диктант

61.

01.05

Мҿнҽсҽбҽт һүҙҙҽр тураһында тҿшҿнсҽ биреү Уларҙы
телмҽрҙҽ ҡулланыу

62.

08.05

Мҿнҽсҽбҽт һүҙҙҽр янында тыныш билдҽлҽренең
ҡуйылышы

63.

10.05

Ымлыҡтар. Ымлыҡтарҙың дҿрҿҫ яҙылышы.

64.

15.05

Оҡшатыу һүҙҙҽре тураһында тҿшҿнсҽ. Телмҽрҙҽ ҡулланыу. 1
Ярҙамлыҡ һүҙҙҽрҙе ҡабатлау.

65.

20.05

Контроль диктант.

66.

22.05

Лексика буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау

67.

23.05

Морфология буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау

68.

30.05

Бҿтҽ үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау

7-се класс өсөн туған (башҡорт) теленҽн календарь-тематик план
№
1
2.
3.
4.

Тема

Сҽғҽт
һаны
1
1

Үткҽреү ваҡыты
Планл.
Фактик

Иҫкҽрмҽ

Башҡорт теле – беҙҙең туған телебеҙ.
Фонетика, орфография, орфоэпия буйынса үтелгҽндҽрҙе
ҡабатлау.
Морфология һҽм лексика буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау
1
Тамыр һҽм яһалма һүҙҙҽр. Яһаусы һҽм үҙгҽртеүсе ялғауҙар. 1

5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

Тикш. диктанты.«Иң гүзҽл ер»
Синтаксис.Синтаксистың маҡсаты
Һүҙбҽйлҽнеш һҽм һҿйлҽм
Һүҙбҽйлҽнештең яһалыу юлдары
Эйҽртеүле бҽйлҽнеш тҿрҙҽре
Телмҽр үҫтереү. Инша. «Бҽхетле ҡартлыҡ»
Ярашыу бҽйлҽнеше
Башҡарылыу бҽйлҽнеше
Йҽнҽшҽлек бҽйлҽнеше
Һҿйкҽлеү бҽйлҽнеше
Диктант. «Урман- тыуған тҿйҽк»
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽнде ҡабатлау.
Нығынған һүҙбҽйлҽнештҽр
Һүҙбҽйлҽнеш һҽм ҡушма һүҙ
Телмҽр үҫтереү. Инша. Ҽ.Лотфуллин. «Хушлашыу»
Эйҽ менҽн хҽбҽр
Эйҽ менҽн хҽбҽр араһында һыҙыҡ
Һҿйлҽмдең эйҽрсҽн киҫҽктҽре. Аныҡлаусы
Тиң һҽм тиң булмаған аныҡлаусылар
Ҿҫтҽлмҽлек
Тултырыусы
Тура һҽм ситлҽтелгҽн тултырыусы
Т.ү. Изложение
Хҽлдҽр
Рҽүеш хҽлдҽре
Контроль диктант. «Батырҙар утрауы»

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
26

31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54

Хаталар ҿҫт. Эш. Күлҽм- дҽрҽжҽ хҽлдҽре
Урын хҽлдҽре. Ваҡыт хҽлдҽре
Шарт хҽлдҽре. Сҽбҽп хҽлдҽре
Маҡсат хҽлдҽре. Кире хҽлдҽр.
Телмҽр үҫт. Конт.изложение. «Дуҫлыҡ»
Һҿйлҽмдҽ һҿйлҽм киҫҽктҽренең урынлашыу тҽртибе
Ике һҽм бер составлы һҿйдҽмдҽр
Билдҽле эйҽле һҿйлҽм. Билдҽһеҙ эйҽле һҿйлҽм
Эйҽһеҙ һҿйлҽм
Атама һҿйлҽмдҽр
Тулы һҽм кҽм һҿйлҽмдҽр. Тыныш билдҽлҽренең
ҡуйылышы
Т.үҫт. Инша.”Яугир һуғыштан ҡайтты”
Тиң киҫҽкле һҿйлҽмдҽр.
Тиң киҫҽкле һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы
Тиң киҫҽктҽр эргҽһендҽ дҿйҿмлҽштереүсе һүҙҙҽр
Диктант. «Ауылым йҽме»
Ҿндҽш һүҙҙҽр. Ҿндҽш һүҙҙҽр эргҽһендҽ тыныш билдҽлҽре
Инеш һүҙ һҽм инеш һҿйлҽмдҽр
Айырымланыу тураһында тҿшҿнсҽ. Ҿҫтҽлмҽлектҽрҙең
айырымланыуы
Аныҡлаусыларҙың айырымланыуы
Контроль диктант «Дүрт аяҡлы дуҫым»
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽнде ҡабатлау
Хҽл ҽйтемдҽре һҽм уларҙың үҙенсҽлектҽре
Хҽл ҽйтемдҽренең айырымланыуы

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
27

56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68

Телмҽр үҫт. Изложение. «Ҿс алтын ҡурсаҡ»
Тура һҽм ситлҽтелгҽн телмҽр
Тура телмҽрле һҿйлҽмдҽр
Тура телмҽрле һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең
Диктант . Учение ваҡытында.
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш
Т. ү. Контроль инша. «Тҽбиғҽт- беҙҙең байлығыбыҙ»
Диалог
Цитаталар
Контроль диктант. «Бҽхетле ер»
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.
Грамматика буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.
Йомғаҡлау.

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

8-се класс өсөн туған (башҡорт) теленҽн календарь-тематик план
№

1
2
3
4

Дҽрестең темаһы

Дҽрес
һаны план

Синтаксис буйынса үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Тыныш билдҽлҽре
ҡуйылышы.
Тиң киҫҽктҽр, айырымланған эйҽрсҽн киҫҽктҽр, ҿндҽш һүҙҙҽр
эргҽһендҽ, тура телмҽрҙҽ тыныш билдҽлҽре.
Эйҽ менҽн хҽбҽр араһында тыныш билдҽлҽре.Инеш һүҙҙҽрҙе, хҽл
ҽйтемдҽрен ҡабатлау.
Айырымланған эйҽрсҽн киҫҽктҽр һҽм тура телмҽр эргҽһендҽ

4.09

8.09

11.09

15.09

Дата

Иҫкҽрмҽ

фактик

5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

тыныш билдҽлҽре ҡуйылышын ҡабатлау.
Инеш диктант “Башҡорт ҡурайы, башҡорт моңо”
Ҡушма һҿйлҽм тураһында тҿшҿнсҽ.
Теҙмҽ ҡушма һҿйлҽм. Теркҽүесле теҙмҽ ҡушма һҿйлҽм .
Теркҽүесле теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең
ҡуйылышы
Теркҽүесһеҙ теҙмҽ ҡушма һҿйлҽм
Теркҽүесһеҙ теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең
ҡуйылышы
Теркҽүесһеҙ теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең
ҡуйылышы
Телмҽр үҫтереү. Изложение “Ҽсҽ”
Теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽр темаһын ҡабатлау.
Теҙмҽ ҡушма һҿйлҽмдҽр темаһын ҡабатлау. Проект эше.
Диктант. Һай, донъяһы !
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽнде ҡабатлау.
Эйҽртеүле ҡушма һҿйлҽмдҽр. Баш һҽм эйҽрсҽн һҿйлҽм
Эйҽрсҽн һҿйлҽмдҽрҙең баш һҿйлҽмгҽ бҽйлҽнеү саралары
Эйҽртеүле ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы
Эйҽрсҽн һҿйлҽм тҿрҙҽре. Эйҽ һҿйлҽм
Эйҽрсҽн хҽбҽр һҿйлҽм.
Аныҡлаусы һҿйлҽм
Тултырыусы һҿйлҽм
Телмҽр үҫтереү.Тормошомдағы бер ваҡиға (хикҽйҽ тҿҙҿү)
Хҽл һҿйлҽмдҽр. Ваҡыт һҿйлҽм
Урын һҿйлҽм
Рҽүеш һҿйлҽм

1
1
1
1

18.09
22.09
25.09
29.09

1
1

2.10
6.10

9.10

1
1
1

13.10
16.10
20.10
23.10
27.10
6.11
10.11
13.11
17.11
20.11
24.11
27.11
1.12
4.12
8.12
11.12

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

15.12
18.12
22.12
26.12
29.12
15.01.
19.01
22.01
26.01
29.01
2.02
5.02
9.02
12.02

42
43
44
45

Күлҽм - дҽрҽжҽ һҿйлҽм
Сҽбҽп һҿйлҽм
Маҡсат һҿйлҽм
Контроль диктант. Ҡарҙар яуа.
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш
Кире һҿйлҽм
Шарт һҿйлҽм.
Телмҽр үҫтереү. Изложение. Тҽүге рҽйес.
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽнде ҡабатлау.
Эйҽрсҽн һҿйлҽм тҿрҙҽре тураһында ҡабатлау
Эйҽрсҽн һҿйлҽм тҿрҙҽре тураһында ҡабатлау.Проект эше.
Телмҽр үҫтереү. Инша. Ҡышҡы юл - үҙе бер тамаша
Күп эйҽрсҽнле ҡушма һҿйлҽм
Күп эйҽрсҽнле ҡушма һҿйлҽмдҽ тыныш билдҽлҽренең
ҡуйылышы
Аңлатмалы диктант. Үҙ ереңдҽ ятһын һҿйҽгең
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽндҽр буйынса тест.
Ҡатнаш ҡушма һҿйлҽмдҽр
Ҡатнаш ҡушма һҿйлҽмдҽрҙҽ тыныш билдҽлҽренең ҡуйылышы.

1
1
1
1

16.02
19.02
24.02
26.02

Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.

2.03

47
48
49
50
51
52

Эш ҡағыҙҙары менҽн эшлҽү.
Телмҽр үҫтереү. Контроль изложение. Ир ҡанаты
Теҙемдҽр
Ҡатмарлы синтаксик конструкцияларҙы ҡабатлау.
Диктант. Күңелле ине ул саҡтар
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Үтелгҽнде ҡабатлау.

1
1
1
1
1
1

5.03
9.03
12.03
16.03
19.03
23.03

28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41

53
54
55
56
57
58

Һҿйлҽм аҙағындағы тыныш билдҽлҽре
Ҿтҿр ҡуйыу осраҡтары
Нҿктҽле ҿтҿр ҡуйыу осраҡтары
Һыҙыҡ ҡуйылыу осраҡтары
Ике нҿктҽ ҡуйылыу осраҡтары
Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Эш ҡағыҙҙары менҽн эшлҽү.

1
1
1
1
1
1

2.04
6.04
9.04
13.04
16.04
20.04

Телмҽр үҫтереү. Контроль инша. “Ғаилҽм – ҡҽлғҽм”

23.04

60
61
62
63

Бҿтҽ үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Ҡушма һҿйлҽм.
Бҿтҽ үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Эйҽртеүле ҡушма һҿйлҽм
Диктант. Ҡурайсы
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Бҿтҽ үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау

1
1
1
1

27.04
30.04
4.05
7.05

65
66
67
68
69

Һҿйлҽмгҽ синтаксик анализ яһау.
Контроль диктант. Дала кисе
Хаталар ҿҫтҿндҽ эш. Ҡабатлау.
Үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау. Ҡатмарлы синтаксик тҿҙҿлмҽлҽр.
Йомғаҡлау дҽресе

1
1
1
1
1

11.05
14.05
18.05
21.05
25.05

9-сы класс өсөн туған телдҽн тематик планлаштырыу
№

Дҽрестең темаһы

Сҽғҽт
һаны

Планл.
дата

Ябай һҽм ҡушма һҿйлҽм буйынса үтелгҽндҽрҙе
ҡабатлау

02.09

Йҽмғиҽт тормошонда телдең роле. Тел үҫҽ
барыусы ижтимағи күренеш

09.09

Башҡорт теле – башҡорт халҡының милли теле

16.09

Башҡорт теле башҡа ҡҽрҙҽш телдҽр араһында

23.09

Ҽҙҽби тел һҽм диалект. Башҡорт теленең
диалекттары

30.09

Башҡорт ҽҙҽби теле һҽм уның үҫеше

07.10

Ике теллелек

14.10

Диктант. «Ҡарҙар яуа»

21.10

Стилистика тураһында тҿшҿнсҽ.Ҽҙҽби телдең
функциональ стилдҽре

28.11

Факт. дата

Иҫкҽрмҽлҽр

Йҽнле һҿйлҽү һҽм матур ҽҙҽбиҽт стиле.

11.11

Инша «Бер телдҽн дҽ телем кҽм түгел»

25.11

Фҽнни стиль, рҽсми эш ҡағыҙҙары стиле

02.12

Публицистик һҽм хаттар стиле

09.12

Һүрҽтлҽү саралары: эпитет, метафора,
сағыштырыу

16.12

Телмҽр үҫтереү. Инша «Йҽйге ауылда», «Тыуған 1
ерем- алтын бишек»

23.12

Лексик һҽм грамматик синонимдар,уларҙы
телмҽрҙҽ ҡулланыу

30.12

Тасуирлауҙа антитезаны файҙаланыу

20.01

Телмҽр үҫтереү. Изложение «Һуғыш йылы
аттары»

27.01

Һүҙҙе һҽм уның формаларын дҿрҿҫ ҡулланыу

03.02

Контроль диктант. «Йыр йҿрҽкле егет»

10.02

Башҡорт теленең ҿндҽре

24.02

Графика. Ҿн һҽм хҽреф. Алфавит.

03.03

Башҡорт теленең орфографияһы .

10.03

Орфоэпия. Башҡорт теленең дҿрҿҫ ҽйтелеше.

17.03

Телмҽр үҫтереү. Инша. «Беҙгҽ тыныслыҡ кҽрҽк» 1

24.03

Лексика. Башҡорт теленең һүҙлектҽре.

07.04

Һүҙьяһалыш.

Телмҽр үҫтереү. Изложение А.Йҽғҽфҽрова
«Килендҽр»

14.04

Морфология. Үҙ аллы һүҙ тҿркҿмдҽре.

21.04

Ҡылым

28.04

Ярҙамсы һүҙ тҿркҿмдҽре

05.05

Синтаксис һҽм пунктуация. Ябай һҿйлҽм.

12.05

Контроль диктант «Ҡурайсы»

19.05

Ҡушма һҿйлҽмдҽр. Бҿтҽ үтелгҽндҽрҙе ҡабатлау.

25.05
34